Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

 
4-боб. ДАВЛАТЛАРАРО СУВ РЕСУРСЛАРИНИ БОШКАРИШ 
МУАММОЛАРИ 
4.1. Мавжуд мақом ва бошқарувнинг худудий тузилмаси 
Амударё ва Сирдарё ҳавзаларининг мавжуд сув хужалиги мажмуи Марказий 
Осиё минтақасини иқтисодий ривожлантириш йўлларини муайян даражада 
белгилаб беради. Сув хужалиги мажмуи табиий ва хужалик объ-ектлари мажмуидан 
иборат. Унинг таркибига сув ресурсларининг ҳосил бўлиши, транспорти-ровкаси, 
оқимлар ўзгариши, сувдан фойдала- 
4.1.1. Ривожланиш тарихи
нувчиларнинг сув олиши ва уларга сув етказиб бериш, 
электр энергияси ишлаб чикариш, сув ресурслари ва уларнинг сифатини назорат 
килиш ҳамда ҳисобга олишни таъминлайдиган иншоотлар киради. Амударё 
ҳавзасидаги барча давлатлараро (трансчегара) сув ресурслари, жумладан устки в а 
қайтадиган сувлар бошқарувга олинган. 
Орол денгизи ҳавзасида сув ресурсларини оқилона бошқариш ва фойдаланиш 
муаммоси ўтган асрнинг 70-80 йилларида пайдо бўлган (4.1 -рамка). Амударё ва 
Сирдарё ҳавзаларида ягона автоматлаштирилган бошкарув тизимини ташкил этиш 
кейинчалик сувни бошқариш ва "Амударё", "Сирдарё" ва "Зердолводхоз" ҳавза сув 
хужаликлари бирлашмаларига тақсимлаш борасидаги аниқ вазифаларни та-
комиллаштириш имконини берди. Бу эса яхши самара ва фойда берди. Биринчидан, 
сув ресурсларидан фойдаланишни ҳисобга олиш ва назорат қилишнинг одций 
тартиби жорий этил-ди. Иккинчидан, дарёда ҳамда республикала-раро каналларда 
ҳисобга олинмаган сув исроф-гарчиликлари камайди. Бошқарув тизимининг жуда 
қулайлашуви барча томонларга маъқул келди ва минтақа давлатлари ўртасидаги 
муно-сабатларда ўзаро тушуниш ҳамда ишонишга эришишни таъминлади. Ҳар бир 
республика-нинг сув улуши СССР Госплани томонидан бош режалар асосида 
тасдиқланадиган сувни тақсимлаш квоталарига мувофиқ белгиланар эди [84, 85]. 
Сувни таксимлаш самарадорлигини баҳолаш учун 
ҳавзада жами сув так чиллигииииг энг 
кам мщдори 
ва 
халц хужалигига сув етказиб бер-масликдан курилган энг оз зарар 
мезон қилиб 
олинган (26,86). Ҳавза сув хужалиги бирлашма-си гидрологик прогнозларга қараб, 

---

112 
ҳар бир мамлакат учун сув лимитини 10 фоизгача ошириш ёки камайтириши 
мумкин эди. Бироқ бу ҳолат ҳар бир мамлакатда сув сифати ва сувдан фойдаланиш 
талабларига жавоб бермасди. Амалиётда Орол денгизи ва Оролбуйига сув етказиб 
бериш "борига - барака" тамойилига асосланган. 
4.1-рамка