Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

Ўрта оқим 
Амуцарёнинг ўрта оқимица мамлакатнинг йирик иқтисоций хуцуцлари - Самарқанц, 
Наво-ий, Бухоро ва Қашқадарё вилоятлари жойлашган. Уларнинг умумий 
суғориладиган майцони 1,28 миллион гектарцан иборат. Амуцарё Қарши чўли, 
Бухоро ва Навоий вилоятларини таъминлайциган асосий сув манбаи ҳисобланади: 
Зарафшон ва Қашқадарё эса бошқа сув манбалари сирасига киради (2.13-расм). 
Ушбу худуцца аҳолининг умумий сони 9 миллионга яқин кишини ташкил қилади, 
уларнинг 73 фоизи қишлоқ аҳолиси. 

---

64 
Сув Амударёцан бу участкаларга суғориш учун насослар орқали етказиб берилади. 
Катта узун-ликка эга ва насос орқали сув етказиб беради-ган энг йирик тизимлар - 6 
та насос станцияси каскадига эга Карши магистрал канали (175 м3/с) ва 
Туркманистон Республикасидан сув оладиган Бухоро машина канали (350 м3/с) 
ҳисобланади. Ҳар бир канал тизимида сув қуйиладиган сув омборлари ишлаб 
турибди. 
Мамлакатнинг бошқа худуцларица бўлгани каби, бу ерцаги 35 йилдан ортиқ вақт 
мобайница етарсиз таъмир ва хизмат курсатилмасцан фойцаланиб келинаётган 
ирригация ва цренаж инфратузилмасининг айни пайтца ҳисоб-китоб ресурслари 
ниҳоясига етмоқца. Техник хизмат курсатишга муҳтож атиги 55-66 фоиз ирригация 
инфратузилмасига ана шунцай ёрдам курсатилмоқца. Насос станцияси машина 
уску-наларининг эскиргани мавсумий бошқариш шароитица Амуцарёцан сув 
олишни 2 м3 ка-майтиради. Тармоқ ва иншоотларнинг ишцан чиқиши катта 
миқцорца сув йўқотилиши. суғориш самарадорлигининг пасайиши ва ерлар 
емирилишининг тезлашишига, бу эса ўз навбатида ҳосилдорлик ҳамца фермерлар 
царо-мадининг камайишига олиб келди. Пахта ҳосилдорлиги гектарига тахминан 
2,7 тоннадан (1992) 2,4 тоннагача (2004) пасайди. Ғалла ҳосили гектарига 2,3 
тоннадан (1991) 4,2 тоннагача (2004) кўпайганига қарамай, суғориладиган ғалла 
ҳосилцорлиги пастлигича қолмоқца. ОТБнинг (2005) фикрича, иррига-ция-цренаж 
иншоотларининг аҳволи пгу зайлда ёмонлашиб бораверса, суғориладиган 
майцон-лар кейинги 30 йил ичица 20-25 фоизга қисқариши мумкин. 
Юқорица таъкицланганицек, коллектор-цренаж сувларининг Амуцарёга қуйилиши 
аҳоли ичади-ган ва экинларни суғориш учун ишлатиладиган царё сувини 
ифлослантирмоқда. Урта оқимца Амуцарёга туз тушадиган асосий худуцлар Қарши 
чўли (6,43 миллион тонна) ва Бухоро ви-лояти (5,6 миллион тонна) ҳисобланади. 
Қайтган сувларни пастқам чўл ерларига буриш чулларнинг заиф ер усти ва сув 
экотизимлари-