Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

11-МАВЗУ: КОРХОНА САРФ ХАРАЖАТЛАРИ ВА ФОЙДАСИ (2-соат).
Маъруза режаси:
1. Корхонанинг сарф-харажатлари ва унинг турлари.
2. Доимий ва ўзгарувчи харажатлар. Ўртача ва умумий харажатлар.
3. Корхонанинг пул тушумлари ва фойдаси. Фойда меъёри ва массаси. Фойданинг
тақсимланиши ва ишлатилиши.
4. Зарар тушунчаси. Зарар кўришнинг сабаблари. Банкротлик.
Таянч иборалар: Ишлаб чиқариш харажатлари - товар ва хизматларни ишлаб
чиқариш ва истеъмолчиларга етказиб беришга қилинадиган барча сарфлардир. Ички
харажатлар - корхонанинг ўзига тегишли бўлган ресурслардан фойдаланиш натижасида
вужудга келадиган ҳаражатлар. Ташқи харажатлар - ташқаридан жалб қилинган
ресурсларга тўловларни амалга оширишга кетган ҳаражатлар. Доимий харажат - ишлаб
чиқариш ҳажмига таъсир этмайдиган, у ўзгарганда ҳам миқдорини ўзгаргирмайдиган
ҳаражатлар. Узгарувчи ҳаражат - ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсир
этадиган ҳаражатлар. Ўртача ҳаражатлар - маҳсулот бирлигига тўғри келадиган
ҳаражатлар. Қўшимча ҳаражатлар - маҳсулотнинг навбатдаги қўшимча бирлигини ишлаб
чиқаришга қилинадиган ҳаражатлар. Тўғри ҳаражатлар - маҳсулот таннархига бевосита
қўшилиб, унинг таркибига кирадиган ҳаражатлар. Эгри харажат - маҳсулот таннархига
устама бўлиб, нархда акс этадиган ҳаражатлар. Иқтисодий ёки соф фойда - ялпи пул
тушумидан барча ҳаражатлар чиқариб ташлангандан кейин колган қисми. Фойда меъёри -
фойда массасининг ишлаб чиқариш ҳаражатларига бўлган нисбатининг фоиздаги ифодаси.
1. Ишлаб чиқариш ҳаражатлари тушунчаси ва унинг таркиби.
Ишлаб чиқариш ҳаражатлари деганда товар ва хизматларни ишлаб чиқариш ва
истеъмолчиларга етказиб беришга қилинадиган барча сарфлар тушунилади.
Ишлаб
чиқариш сарф-ҳаражатлари таркибига хом ашё. асосий ва ёрдамчи материаллар, ёнилғи ва
энергия учун қилинган ҳаражатлар. асосий капитал амортизацияси, иш хақи ва ижтимоий
суғуртага ажратмалари, фоиз тўловлари ва бошқа ҳаражатлар киради.