Xirurgik kasalliklar

II.
 
Tarqalgan peritonit:
1.
Diffuz – qorin bo’shlig’ining ikkitadan beshtagacha anatomik sohalarini 
qamrab olgan yallig’lanish (yiringlash) jarayonidir. 
2.
Tarqalgan peritonit – qorin bo’shlig’ining beshtadan ortiq anatomik 
sohalarini, ko’pincha esa butun qorin bo’shlig’ini egallagan yallig’lanish 
(yiringlash) jarayonidir. 
118-rasm. Qorin bo’shlig’ining anatomik sohalari 

---

542 
Qorin bo’shlig’iga yig’iladigan ekssudat xarakteriga ko’ra: seroz, seroz-
yiringli, yiringli, fibrinoz-yiringli, gemorragik, ixoroz, anaerob, siydik, o’t yoki 
me’da osti bezi shirasiga xos, yoinki quruq bo’lishi mumkin. 
Kelib chiqishi bo’yicha peritonit: 
-
birlamchi peritonit
– juda kamdan kam uchraydigan turi. Bunda 
kasallikning boshlanishiga inson organizmida bo’lgan biror-bir infektsiya sabab 
bo’lishi mumkin. Infektsiyani quyidagi tushish yo’llari mavjud: 
- gematogen; 
- limfogen; 
- kriptogen; 
- yiringli jarayonning yorilishi (abstsesning atrofidagi a’zolar va 
tuqimalardan ozod qorin bo’shlig’iga yorilishi). 
-
ikkilamchi peritonit: 
-
appendikulyar;
 
-
xoletsistopankreatit;
 
-
perforativ (me’da va o’n ikki barmoqli ichak yarasi, Kron kasalligi va b.);
 
-
travmatik (qorin bo’shlig’idagi kovak a’zolarining jarohatlanishi yoki 
jarohatlanmagani bilan o’tadigani);
 
-
nekrotik (ichakning o’tkir tutilishida, me’da-ichak yo’llari flegmonasida, 
mezenterial limfa tugunlari yiringli yallig’langanda, qorin bo’shlig’i a’zolarining 
kam uchrayigan yallig’lanishida (Mekkel divertikuli);
 
-
operatsiyadan keyingi (me’da, ingichka va yo’g’on ichaklar, o’t yo’llari 
va boshqa a’zolaridagi operatsiyalardan keyingi);
 
-
ginekologik (naylar, tuxumdonlar, bachadon yallig’langanda, nay 
yorilganda, bachadon perforatsiyasida, bachadon tug’ruq payti shikastlanganda, 
tuxumdon kistalari va o’smalari buralib qolganda).
 
Ko’pchilik hollarda peritonit polimikrob kasallik hisoblanadi. Bakteriyalar 
orasida – ichak tayoqchasi (E. coli) guruhi asosiy o’rin tutadi, biroq so’ngi 
paytlarda oddiy protey va boshqa shartli patogen bakteriyalar ahamiyati ko’proq 

---

543 
bo’lmoqda, anaeroblar roli sezilarli oshdi. Pnevmokokklar va Kox tayoqchalari 
kamroq uchraydi. 
Peritonitning klinik kechishida o’tkir yiringli peritonit rivojlanishining uch 
bosqichi tafovut qilinadi. 
1.