A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

R
il
 = F
il
 - R
f
 - R

;
2- ilashish kuchi etarli bo‗lgan joy: 
R
il
 = R
ur 
- R
f
 - R

. 
Traktorni harakatlantiruvchi kuch deb, etakchi g‗ildirakning markaziga 
qo‗yilgan, ammo ilashish kuchi mavjud bo‗lmagandagina paydo bo‗ladigan biror 
tashqi kuchga aytiladi. 
Rasmdagi grafikdan ko‗rinadiki, harakatlantiruvchi kuch ilashish etarli 
bo‗lmagan joyda traktorning ilashish kuchi bilan cheklanadi, ilashish etarli bo‗lgan 
joyda esa, urinma tortish kuchi bilan chegaralanadi, ya‘ni traktorning konstruktiv 
o‗lchamlariga bog‗liq bo‗ladi. 
Traktorning 
н
il
Р
tortish kuchi dvigatelning quvvatiga bog‗liq bo‗lgan 
harakatlantiruvchi kuch bilan cheklanadi, lekin dvigatel tirsakli valining nominal 
chastotasida olinadigan nominal tortish kuchiga har doim ham mos kelmaydi. 

---

29 
Traktorning tortish xususiyati tuproq sharoitlariga (tuproqning yuza qatlam 
qattiqligiga) qarab keng ko‗lamda o‗zgaradi. 
Tortish xususiyatlarini oshirish uchun g‗ildirakli traktorlarda past bosimli, 
naqshlari ikki tomonga yo‗naltirilgan shinalar ishlatiladi. 
9-rasm. Traktor harakatlantiruvchi kuchining chegaralari 
YAngi konstruksiyadagi trakto rlarda etakchi g‗ildiraklarga qo‗shimcha 
og‗irlik beruvchi maxsus qurilmalar - mexanik va gidravlik vazminlashtirgichlar 
qo‗llanilgan. 
Traktorning 
tortish 
kuchini 
etakchi 
g‗ildiraklar sonini ko‗paytirib, 
sirpantirmaydigan zanjirlar kiygizib, olinma o‗rmalovchi zanjirli g‗ildiraklar va 
yarimzanjirli olinma qurilmalarni, maxsus shakldagi naqshli shinalarni, maxsus 
tuproq tishlagichlarni, keng to‗g‗inli g‗ildiraklarni va keng o‗rmalovchi zanjirlarni 
qo‗llanib ham oshirish mumkin .