A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

(
N
il
),
traktor va ishchi mashinaning salt harakatlanishiga 
(
N
f
),
ishlov 
berilayotgan maydonda qiyalikka ko‗tarilishga 
(
N
α
),
traktorning joyidan qo‗zg‗alishi 
va to‗xtashlarida paydo bo‗ladigan inersiya kuchlarini engishga 
(
N
j
),
havoning 
qarshiligini engishga 
(
N
h
),
sarflanadi. Bunga asosan traktorning quvvat balansini 
quyidagicha ifodalash mumkin: 
h
j
f
il
tr
e
N
N
N
N
N
N
N







. 
13 km/soat gacha tezlikda harakatlanib, ishlab chiqarish jarayonlarini 
bajarayotgan qishloq xo‗jaligi agregatlari uchun havoning qarshiligini engishga 

---

28 
quvvat sarfi juda kam bo‗ladi, shuning uchun ekspluatatsion hisoblarda bunday 
quvvat sarfi e‘tiborga olinmaydi. 
 
3.3-§.
 
Traktorni harakatlantiruvchi kuch chegaralari va uni 
 oshirish yo„llari 
 
Agregatni harakatlantiruvchi kuch tuproq turiga va traktorning konstruktiv 
o‗lchamlariga bog‗liq. 
Tuproqlar traktor g‗ildiraklarining tuproq bilan ilashish koeffitsienti 
(

)
bilan 
tavsiflanadi. Tuproqlar ilashish koeffitsienti

= 0,2…0,3 yumshoq, 

= 0,3…0,5 
o‗rtacha va 

= 0,6…0,9 bo‗lgan qattiq tuproqlarga ajraladi [12]. 
Traktorning etakchi g‗ildiraklaridagi 
R
ur
urinma tortish kuchi uning konstruktiv 
o‗lchamlariga: 
N
e
quvvatiga, i
tr
transmissiyaning uzatish soniga, 

tr
transmissiyaning 
foydali ish koeffitsientiga, 
н
д
n
dvigatelning aylanish chastotasiga va etakchi g‗ildirak 
r
k
radiusiga bog‗liq. 
Barcha tuproqlarda ma‘lum rusumli traktor o‗zgarmas urinma tortish kuchiga 
ega bo‗ladi, bu kuch faqat harakat tezligiga va traktorning uzatmasiga bog‗liq 
ravishda o‗zgarishi mumkin. 
Traktorni xarakkatlantiruvchi kuch chegaralari 6-rasmda keltirilgan. Agar biz 
grafikda ordinatalar o‗qi bo‗ylab ta‘sir etuvchi kuchlarni, absissalar o‗qi bo‗ylab 
ilashish koeffitsienti ko‗rsatilgan tuproq turini yozsak, u holda 
F
il
ilashish kuchi, 
R
ur
, 
urinma kuch, 
R
f
 
va 
R

kuchlari to‗g‗ri chiziqlar bilan ifodalanadi. 
1-ilashish kuchi etarli bo‗lmagan joy: