Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Individual himoya vositalaridan foydalanish.  Zaharli  modda 

bilan  zararlangan  hududda  jarohat  olganlarga  yordam  ko‘rsatish 

unga gazniqob kiydirishdan boshlanadi. Shundan so‘nggina birinchi 

tibbiy  yordam  ko‘rsatilib,  qisman  sanitar  ishlovdan  o‘tkaziladi. 

Bunda  qisman  sanitar  ishlov  berish  yuqorida  berilgan  tartibda 

amalga oshiriladi. 

Jarohat  olganlarga  gazniqob  kiydirish  quyidagi  tartibda  amalga 

oshiriladi:  yordam  ko‘rsatuvchi  jabrlanuvchining  bosh  tomoniga 

tizzasi  bilan  o‘tirib  oladi;  jabrlanuvchining  boshini  tizzalari  ustiga 

oladi; har ikkala qo‘li bilan gazniqobning niqob qismini bosh barmog‘i 

tashqarida,  qolgan  barmoqlari  ichkarida  turadigan  tarzda  ushlaydi; 

niqobning pastki qismini iyakka ildirib, keyin boshiga kiydiradi. 

Boshda  jarohat  bo‘lganida  tasmali  gazniqobdan  foydalanish 

qulay. Bunday gazniqoblarda tasmani qattiq tortish bilan birga biroz 

bo‘sh tutish imkoni mavjud. 

Degazatsiya. Degazatsiya deganda, zaharlovchi moddani maxsus 

moddalar  yordamida  zararsizlantirish  tushuniladi.  Buning  uchun 

quyidagi moddalardan foydalanish mumkin.

Fosfororganik  zaharlovchi  moddalar  (zarin  va  zoman)  ishqoriy 

moddalar  yordamida  degazatsiya  qilinadi.  Bunda  ishqoriy  modda 

ushbu  zaharlovchi  moddalarga  gidrolizlovchi  ta’sir  ko‘rsatadi. 

Bunday  moddalarni  degazatsiya  qilish  uchun  silikogeldan  ham 

foydalanish  mumkin.  Silikogel  zaharlovchi  moddani  o‘ziga  so‘rib 

oladi. 

Iprit  ishqorlar  va  tarkibida  xlor  bo‘lgan  moddalar  yordamida 

degazatsiya  qilinadi.  Bunday  moddalarga  xloraminning  5%  li 

spirtli  eritmasi,  ohakning  sut  ko‘rinishidagi  (1:9)  yoki  bo‘tqa 

ko‘rinishdagi  (1:3)  eritmasi  kiradi.  Degazatsiyalovchi  moddalar 

bo‘lmagan  taqdirda  iprit  (ehtiyotkorlik  bilan)  erituvchi  vositalar 

(benzin,  kerosin)  yordamida  ham  degazatsiya  qilinishi  mumkin. 

Iprit  ko‘zga  tushganida  natriy  gidrokarbonatning  2%  li  eritmasi 

---

90

yordamida  degazatsiya  qilinadi.  Iprit  oshqozonga  tushganida  

0,02%  li  permanganat  kaliy  yordamida  yuvilib,  uning  orqasidan  

25  mg  faollashtirilgan  ko‘mir  100  ml  suv  bilan  birga  hamda 

tarkibida tuz bo‘lgan ich suruvchi dorilar beriladi. 

Sinil  kislota  boshqa  kislotalar  bilan  tez  reaksiyaga  kirishib 

o‘z  ta’sir  kuchini  yo‘qotishi  sababli  boshqa  kislotalar  yordamida 

degazatsiyalanishi mumkin (masalan, ko‘mir kislotasi). 

Tetraetilsvines  1,5%  li  dixloramin  yordamida  yoki  benzin  va 

kerosin yordamida degazatsiyalanishi mumkin.