Narzulla Jo„rayev O„zbekiston tarixi

Yangi yil.
8 mart – 
Xalqaro xotin-qizlar kuni.
21 mart – 
Navro„z bayrami.
9 may – 
Xotira va qadrlash kuni.
1 sentabr – 
Mustaqillik kuni.
1 oktabr – 
O„qituvchilar va murabbiylar kuni.
8 dekabr – 
Konstitutsiya kuni.
Ro„za Hayiti
(Iyd al-Fitr) – Diniy bayramning birinchi kuni. 
Qurbon Hayiti
(Iyd al-Adha) – Diniy bayramning birinchi kuni. 
Ko„ppartiyaviylik negizda O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi davlatimizning 
jamiyatni bosqichma-bosqich isloh qilish strategiyasidan kelib chiqib, demokratik 
o„zgarishlarning huquqiy bazasini izchillik bilan mustahkamlay bordi. Shunday qilib 
Oliy Majlisning 1995–1999-yillarda 15 ta sessiyasi bo„lib, ularda 10 ta kodeks, 2 ta 
milliy dastur, 145 ta qonun, 460 dan ortiq qaror qabul qilindi, amaldagi deyarli barcha 
qonun hujjatlarining qo„llanish amaliyoti o„rganildi, qonunlarga 200 dan ortiq 
o„zgartish va qo„shimchalar kiritildi. 
O„zbekiston jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvni tezlashtirish tarafdori 
ekanligini tasdiqlab, parlament 95 ta xalqaro bitim va shartnomani ratifikatsiya qildi, 
43 ta xalqaro konvensiyaga qo„shilish to„g„risida qaror qabul qildi. 
Chaqiriq mobaynida Oliy Majlisning xalqaro aloqalari anchagina kengaydi, 
parlamentlarda delegatsiyalarining almashinuvi o„sdi. O„zbekistonga 200 dan ortiq 
chet el delegatsiyasi, shu jumladan Avstriya, Belgiya, Bolgariya, Buyuk Britaniya, 
Rossiya, AQSH, Turkiya, Xitoy, Shveysariya, Yaponiya va boshqa qator 
mamlakatlarning delegatsiyalari tashrif buyurdi. 

---

92 
O„zbekiston parlamentida Germaniya, Turkiya, Latviya, Pokiston, Italiya, 
Vengriya, Qozog„iston, Qirg„iziston, Tojikiston, Moldova va Bolgariya davlatlarining 
boshliqlari, Litva, Ukraina, Qozog„iston, Turkiya va Belgiya hukumatlarining 
rahbarlari, Gruziya, Latviya, Rossiya Federatsiyasi parlamentlarining spikerlari, 
shuningdek, Yevropa, Osiyo, Afrika va Amerika qit‟alarining 50 dan ortiq 
mamlakatlaridan taniqli jamoat va siyosat arboblari qabul qilindi. 
Oliy Majlis deputatlari xalqaro konferensiyalar, simpoziumlar va seminarlarda 
qatnashdilar, Oliy Majlis delegatsiyalari 30 dan ortiq mamlakat, shu jumladan 
Germaniya, Daniya, Hindiston, Polsha, AQSH, Fransiya, Shvetsiya va boshqa 
mamlakatlarning parlamentlari ishi bilan tanishdilar. 
Chaqiriq mobaynida parlamentda fuqarolarning murojaatlarini ko„rib chiqish 
yuzasidan katta ish olib borildi. Hisobot davrida Oliy Majlisga jami 18 mingdan ortiq 
ariza va shikoyatlar tushdi. Chaqiriq mobaynida e‟lon qilingan har bir qonun loyihasi 
yuzasidan 500 tadan 2000 ga qadar taklif kelib tushdi va ular o„rganib chiqildi. 
1999-yil 5 va 19-dekabr kunlari ikkinchi chaqiriq O„zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisiga deputatlar saylandi. Saylangan deputatlardan O„zbekiston Parlamentining 
yangi tarkibi shakllandi. Ma‟lumki, jahon miqyosida qaror topgan xalqaro 
andozalarga ko„ra, Parlamentda o„rin olish uchun kurash olib borgan siyosiy 
partiyalar va boshqa manfaatdor tashkilotlar saylovlardan so„ng mamlakatning qonun 
chiqaruvchi oliy organida o„z g„oyalari hamda maqsadlarini ifoda etuvchi va 
yoqlovchi deputatlik fraksiyalarini tuzadilar. 
2000-yil 11-yanvar kuni bir qator siyosiy partiyalardan saylangan deputatlar o„z 
yig„ilishlarini o„tkazdilar. 
Markaziy saylov komissiyasi raisi N.Komilov boshqarib borgan bu yig„ilishlarda 
siyosiy partiyalarning Oliy Majlisdagi deputatlik fraksiyalarini tuzish va ularning 
rahbarlarini saylash masalalari ko„rib chiqildi. 
O„n bir kishidan iborat «Adolat» sotsial-demokratik partiyasi fraksiyasiga deputat 
T.Daminov, yigirma kishidan iborat «Vatan taraqqiyoti» partiyasi fraksiyasiga deputat 
A.Tursunov, o„n kishidan iborat «Milliy tiklanish» partiyasi fraksiyasiga deputat 
I.G„afurov, o„ttiz to„rt kishidan iborat «Fidokorlar» milliy demokratik partiyasi 
fraksiyasiga deputat E.Norbo„tayev rahbar etib saylandi. 
2000-yil 11-fevral kuni Oliy Majlisning ikkinchi chaqiriq birinchi sessiyasi bo„lib 
o„tdi. 25-26-may kunlari bo„lib o„tgan ikkinchi sessiyada «Vatan taraqqiyoti» MD 
partiyasi va Fidokorlar partiyasi fraksiyalari birlashtirildi, fraksiya raisi etib esa 
A.Tursunov tasdiqlandi. 
O„zbekiston XXI asrga jamiyat rivojida tez sur‟atlar bilan o„zgarishlar yuz 
berayotgan, odamlarning siyosiy ongi va dunyoqarashi o„sib borayotgan, 
mamlakatimiz jahon hamjamiyatidan munosib o„rin olib borayotgan davrda qadam 
qo„ydi. 
Mana shu jarayonlarni chuqur tahlil qilgan davlatimiz rahbari 2000-yil II chaqiriq 
Oliy Majlisi ikkinchi sessiyasida qilgan «O„zgarish va yangilanish – hayot talabi» 
nomli ma‟ruzasida ikki palatali parlament tuzish g„oyasini ilgari surdi. Bu 

---

93 
mamlakatimizda demokratik islohotlarni bosqichma - bosqich amalga oshirish 
tamoyiliga to„la mos edi. 
Shu bois ham 2001-yil 6-7-dekabr kunlari bo„lib o„tgan Oliy Majlisning yettinchi 
sessiyasida ikki palatali parlament tuzish g„oyasi muhokama qilindi va buning uchun 
zarur omillar – yuqori malakali siyosatshunoslar, yuristlar, iqtisodchilar korpusi 
shakllanganligini, shuningdek, ko„ppartiyaviylik tizimi qaror topganligini hisobga 
olib mamlakatda ikki palatali parlament tuzish zarur, degan xulosaga keldi. Oliy 
Majlisning yettinchi sessiyasi 2002-yil 27-yanvar kuni keyingi chaqiriqda ikki palatali 
parlamentni shakllantirish masalasi bo„yicha O„zbekiston Respublikasi referendumini 
o„tkazish to„g„risida qaror qabul qildi. Referendumda ovoz berish byulleteniga «Siz 
kelgusi chaqiriq O„zbekiston Respublikasi parlamenti ikki palatali qilib saylanishiga 
rozimisiz?» degan savol kiritildi. 
Referendum 2002-yil 27-yanvar kuni demokratik asosda, ochiq va oshkora, keng 
jamoatchilik vakillari, xorijiy davlatlar, xalqaro tashkilotlar, ommaviy axborot 
vositalari vakillari ishtirokida bo„lib o„tdi. Referendumda ovoz beruvchilar ro„yxatiga 
kiritilgan 13266602 nafar fuqarolarning 12113070 nafari yoki 91,58 foizi ishtirok 
etdi. 
«Siz kelgusi chaqiriq O„zbekiston Respublikasi parlamenti ikki palatali qilib 
saylanishiga rozimisiz?» degan masala yuzasidan ovoz berishda qatnashganlarning 
11344242 nafari yoki 93,65 foizi yoqlab ovoz berdi.Saylovchilar ikki palatali 
parlament tuzish masalasini qo„llab - quvvatladilar. 
Referendum yakunlari xalqimizning, bir tomondan, damokratik davlat va ochiq 
fuqarolik jamiyati qurish, erkin bozor iqtisodiyotiga o„tishdan iborat O„zbekiston 
yo„lini qo„llab - quvvatlayotganini ko„rsatdi. Ikkinchi tomondan, islohotlarni izchil va 
qat‟iylik bilan davom ettirish va yanada chuqurlashtirishni katta umid bilan 
kutayotganligini bildirdi. 
2002-yil 4-5-aprel kunlari bo„lib o„tgan ikkinchi chaqiriq O„zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining sakkizinchi sessiyasida «Referendum yakunlari hamda 
davlat hokimiyati tashkil etishning asosiy prinsiplari to„g„risida» Konstitutsiyaviy 
qonun va «2002-yil 27-yanvarda o„tkazilgan O„zbekiston Respublikasi 
referendumining yakunlari bo„yicha amalga oshiriladigan qonunchilik ishlarining 
asosiy yo„nalishlari to„g„risida» qaror qabul qildi. Bu hujjatlar ikki palatali parlament 
tuzish ishlarini boshlashga huquqiy asos bo„lib xizmat qilmoqda. 
Bundan keyin ham O„zbekiston Respublikasining oliy davlat vakillik organi – 
parlamentining nomi Oliy Majlis deb atalaveradi. Uning tarkibida ikki palata tuziladi. 
Quyi palata – qonunchilik palatasi, yuqori palata – Senat deb ataladi. Biroq ikki 
palatali parlament darhol tuzilmaydi. Ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisi bir palatali 
parlament sifatida u saylangan muddatda 2000–2004-yillarda faoliyat yuritadi. 
Natijada ikki palatali parlament 2004-yilning dekabr oyida o„tkaziladigan saylovlar 
asosida shakllantiriladi. Quyi palataga 120 deputat saylandi. Senat 100 ta senatordan 
iborat bo„ldi. Senatga Qoraqalpog„iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent 
shahridan 6 nafardan, jami 84 kishi saylandi. Prezident tomonidan tayinlanadigan 16 

---

94 
nafar el-yurtda obro„ - e‟tibor qozongan kishilar Senatning a‟zosi bo„lishadi. Bu 
mamlakatimizda milliy davlatchiligimiz taraqqiyotida yangi bosqich boshlanganini 
bildirar edi. 
2005-yil 28-yanvarda Oliy Majlis qonunchilik palatasi va Senatining qo„shma 
majlisi bo„lib o„tdi. Unda davlatimiz rahbari I.A.Karimov