Narzulla Jo„rayev O„zbekiston tarixi

Birinchidan,
shu vaqtga qadar O„zbekistonda sobiq ittifoq davrida qabul qilingan 
ayrim qonun va me‟yoriy hujjatlar hamon amalda bo„lib, ulardan butunlay voz 
kechish vaqti yetgan edi. Chunki, ular mazmun va mohiyati yangilanayotgan davlat 
va jamiyat uchun mutlaqo mos kelmas va hatto, yangi jamiyat oldida turgan tub 
maqsadlarni amalga oshirishga monelik qilar edi. 
Ikkinchidan,
O„zbekiston o„z oldiga adolatli huquqiy demokratik davlat qurish, 
taraqqiyotning bozor iqtisodiyotiga asoslangan yo„lidan borish va insonparvar 
fuqarolik jamiyatini shakllantirish vazifasini maqsad qilib qo„ygan edi. Bu borada 
rivojlangan mamlakatlar, shuningdek, milliy ozodlik harakatlari orqali mustaqillikka 
erishgan va taraqqiyot yo„liga kirgan boshqa qator davlatlar qonunchilik tajribasidan 
foydalanish lozim edi. 
Uchinchidan,
mustaqil taraqqiyot yo„lida vujudga kelayotgan milliy davlatchilik 
tizimi har qanday mafkuraviy ta‟sirdan xoli, xalqning o„ziga xos tarixiy, axloqiy-
ma‟naviy va ruhiy qadriyatlariga mos bo„lmog„i lozim edi.
Bunday vazifani Konstitutsiyada belgilanganidek, qonun chiqaruvchi vakillik 
hokimiyati – Oliy Majlis uddalamog„i kerak edi. Shuning uchun ham Oliy Kengash 
XVI sessiyasidan (1994-yil, sentabr) so„ng O„zbekistonda yangi qonun chiqaruvchi 
organ Oliy Majlisni shakllantirish uchun amaliy choralar ko„rila boshladi. Sessiya 

---

82 
qaroriga muvofiq 1994-yil 25-dekabrida Oliy Majlisga, viloyat, shahar va tuman 
kengashlariga saylovlar belgilandi. 
Saylov kompaniyasini muvaffaqiyatli o„tkazish uchun zarur sharoitlar yaratildi. 
O„zbekistonda saylov kompaniyasi qonunchilikka qat‟iy rioya qilingan, ijtimoiy 
barqarorlik va osoyishtalik to„la saqlangan holda olib borildi. Birgina misol: 1994-yil 
14-15-noyabrida Toshkentda Oliy Majlisga saylov o„tkazuvchi okrug saylov 
komissiyalari raislarining uch kunlik seminari bo„lib o„tdi. Seminar-kengashda 
mamlakat hayotida ham, fuqarolar hayotida ham ulkan ahamiyatga molik 
yangilanishlar olib kirilishi zarurligi ta‟kidlandi.
O„zbekistonda ro„y berayotgan demokratik o„zgarishlar, xususan ko„p 
partiyalilikka asoslangan saylov kompaniyasi jahon hamjamiyatida ham katta qiziqish 
uyg„otdi. Shu bois yuqorida tilga olingan seminar-kengashda Birlashgan Millatlar 
Tashkilotining O„zbekistondagi vakili Xolid Malik, AQSHning O„zbekistondagi 
Favqulodda va muxtor elchisi Genri Li Klark, Rossiya elchisi F.F.Sidorskiy, Turkiya 
elchisi Erdugan Aytun va boshqalar ishtirok etib, saylovga taalluqli qimmatli 
tajribalari bilan o„rtoqlashdilar. Jumladan, Xolid Malik O„zbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisida Okrug saylov komissiyalari raislari bilan seminar-kengash ishida 
uchrashish o„zi uchun yuqori martaba ekanini ta‟kidladi. U seminar-kengashni tarixiy 
sana – saylovlar oldidan O„zbekistonda demokratik jamiyat barpo qilish yo„lida 
oldinga bosilgan qadam bo„ladi, deb baholadi. 
Saylovlarni qonun talablari asosida o„tkazish uchun mamlakat bo„yicha 250 okrug 
va 7192 uchastka saylov komissiyasi tuzildi. Ular tarkibiga mehnat jamoalarida obro„-
e‟tibor va hurmat qozongan, partiyasiz bo„lgan munosib kishilar kiritildi. Saylovni 
ko„ppartiyaviylik va muqobillik asosida o„tkazishni ta‟minlash uchun qonunda 
belgilangan muddatlarda tadbirlar belgilandi. 139 saylov okrugida uchtadan, 106 
saylov okrugida ikkitadan nomzod ovozga qo„yildi. Saylovda ro„yxatga olingan 17 
million 248 ming 464 saylovchining 93,6 foizi, ya‟ni 10 million 526 ming 654 kishi 
o„z konstitutsion huquqidan foydalandi. 
Vakillik hokimiyati organlari tomonidan Oliy Majlis deputatlariga 2 ming 850 
nomzod hamda viloyatlar, Toshkent shahri kengashlarining, Qoraqalpog„iston 
Jo„qarg„i Kengesining deputatligiga salkam 2 ming nomzod ko„rsatildi.
Fuqarolarning o„z-o„zini boshqarish organlari shahar va tuman kengashlari 
deputatligiga salkam 6 ming, siyosiy partiyalardan deputatlikka jami 6 ming 110, 
jumladan, birinchi chaqiriq O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputatligiga Xalq 
demokratik partiyasidan 247, «Vatan taraqqiyoti» partiyasidan 146, hokimiyatning 
vakillik organlaridan 250 nomzod ko„rsatildi. Hamma joyda saylovlar qonun 
talablariga muvofiq umumiy, teng, to„g„ridan-to„g„ri saylov huquqi asosida yashirin 
ovoz berish yo„li bilan o„tkazildi. 1994-yil 25-dekabrida, 1995-yil 8 hamda 25-
yanvarda bo„lib o„tgan saylovlarda saylovchilar xalqning munosib farzandlari uchun 
yakdillik bilan ovoz berdilar. Bu Oliy Majlis – yangi Parlamentni demokratik yo„l 
bilan shakllantirishning mamlakatimiz tarixidagi ilk tajribasi bo„ldi. 

---

83 
1995-yil 23-fevralida o„z ishini boshlagan yangi tarkibdagi O„zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasi O„zbekiston tarixida o„ziga xos 
sahifa ochdi. Sessiyada I.A.Karimov «O„zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy 
istiqbolining asosiy tamoyillari» to„g„risida keng qamrovli ma‟ruza qildi.