Bap new indd

17-§. ORAYǴA UMTÍLÍWSHÍ 
TEZLENIW
Sheńber boylap teń ólshewli qozǵalıstaǵı tezliktiń baǵıtı
Sharik radiusı 
R
bolǵan sheńber boylap teń ólshew-
li qozǵalatuǵın bolsın. Sharik óziniń qozǵalısınıń 
dawamında Δ
t
waqıt ishinde 
A
1
noqatınan 
A
2
noqa-
tına jáne sonday waqıttıń ishinde 
A
2
noqatınan 
A
3
noqatına ótsin (50-súwret).
Sharik aylanbalı qozǵalısta belgili Δ
t
waqıt 
dawamında Δ
s
doǵanı basıp ótedi. Δ
t
waqıttı júdá 
kishi dep alsaq, usı waqıttaǵı bir zamatlıq tezlikti 
tabıwımız múmkin. Sharik teń ólshewli qozǵalatuǵın 
bolǵanlıqtan 
A
1
, 
A
2
, 
A
3
noqatlardaǵı onıń tezlikleri 
san jaǵınan birdey boladı. Biraq olardıń baǵıtı hár 
qıylı. Aylanbalı qozǵalıstıń dawamında qozǵalıstıń 
baǵıtı dáwirli ózgerip turatuǵın bolǵanlıqtan, bizdi hárbir noqattaǵı tez-
liktiń baǵıtı qızıqtıradı. Bunı aylanbalı teń ólshewli qozǵalatuǵın pıshaqtı 
sharlaytuǵın diskti baqlap, ushqınlardıń baǵıtına qarap biliwimiz múmkin 
(51-súwret). Ushqınlar disktiń pıshaqtıń tiyip turǵan noqatına túsirilgen ra-
diusqa perpendikulyar, yaǵnıy sheńberdiń doǵasına urınba baǵıtta ushıp 
shıǵıp atırǵanlıǵın kóremiz. Demek, sheńberdiń hárbir noqatındaǵı tezlik, 
50-súwrette kórsetilgendey, sheńberdiń radiusına perpendikulyar baǵıtta bo-
ladı. Qarlı yamasa suwlı jollarda ketip baratırǵan avtomobildiń dóńgelekle-
rinen shashıraytuǵın ılay suwdıń baǵıtı da sheńberge urınba túrde boladı. 
Aylanbalı teń ólshewli qozǵalısta tezliktiń baǵıtı úzliksiz túrde ózgerip 
turǵanlıǵı ushın esaplawda onı skalyar emes, vektorlıq shama sıpatında 
alıwımız lazım.