Bap new indd

múyeshlik tezlik 
ω 
(omega) da qollanıladı. Bunda:
ω
 
= —
Δ
φ
Δ
t
(3)
 
Sheńber boylap qozǵalısta sheńber radiusınıń burılıw múyeshiniń 
usı burılıw ushın ketken waqıtqa qatnası múyeshlik tezlik dep 
ataladı.
Múyeshlik tezlik vektorlıq shama bolıp, onıń birligi rad/s larda beriledi. 
Aylanıp atırǵan deneniń barlıq noqatlarınıń múyeshlik tezligi ω birdey boladı.
Másele sheshiw úlgisi
Háwizden suw shıǵarıw ushın shıǵır ornatılǵan. Onıń kósherinen 1,5 m 
uzaqlıqta gúzeler bekitilgen. Shıǵırdıń bir ret tolıq aylanıwına 24 s waqıt 
ketse, gúzelerdiń burılıw múyeshi, sızıqlı tezligi hám múyeshlik tezligi 
qansha boladı?
Berilgen:
Formulası:
Sheshiliwi:
R
= 1,5 m; Δφ = 2π; Δφ = 2 
·
3,14 rad = 6,28 rad ; 
Δ
t
= 24 s. Δφ = 
—
Δﬞ
s 
R
dan Δﬞs = Δφ
R
; Δs = 6,28 
·
1,5 m = 9,42 m;
 Tabıw kerek:
; .
Δφ = ?
υ
= ?
ω = ? 

Juwabı: 
Δφ = 6,28 rad; 
υ 
≈ 0,4 m/s; ω ≈ 0,26 rad/s.
Tayanısh túsinikler:
aylanbalı teń ólshewli qozǵalıs, sızıqlı tezlik, burılıw 
múyeshi, radian, gradus, múyeshlik tezlik.
1. Radiusı 10 sm bolǵan aylanıwshı noqat teń ólshewli qozǵalıp, sheńberdiń yarımın 
10 s waqıt dawamında ótti. Onıń sızıqlı tezligin tabıń.
ω = 6,28 rad
≈ 0,26 rad
24 
s s
υ
= 
9,42 m
≈ 0,4 m
24 
s s
Δφ
υ
= —
Δﬞ
s
Δ
t 
ω = Δ
t
.
.

---

59
III bap. Aylanbalı teń ólshewli qozǵalıs
2. Jolda ketip baratırǵan velosiped yamasa avtomobildiń dóńgeleginiń qozǵa-lısın jerge 
salıstırǵanda aylanbalı qozǵalıs dep ataw múmkin be? Nelikten?
1. Dóńgelek aylanıwında 0,1 s dawamında 1 rad ǵa burıldı. Dóńgelektiń kósherinen 
5 sm, 10 sm hám 15 sm uzaqlıqtaǵı noqattıń sızıqlı tezligin tabıń. Dóńgelek qanday 
múyeshlik tezlik penen aylanadı?
2. Velosipedtiń dóńgeleginiń kósherinen eń uzaq noqatı 0,02 s dawamında 20 sm joldı 
basıp ótti. Velosipedtiń tezligin tabıń.
3. Saattıń 30 mm uzınlıqtaǵı minut tiliniń ushı 10 minutta 30
mm uzınlıqtaǵı doǵanı 
basıp ótedi. Minut til ushınıń sızıqlı tezligin, burılıw múyeshin hám múyeshlik 
tezligin tabıń.
4. Eger 47-súwrettegi sheńberdiń radiusı 1 m bolsa, 1 rad, 2 rad, 3 rad hám 3,14 rad 
múyeshtiń qarsısındaǵı doǵa uzınlıǵı hárbir jaǵday ushın qansha boladı?
5. Dem alıw baǵındaǵı dóńgelektiń orınlıqları aylanıw kósherinen 20 m uzaqlıqta 
ornatılǵan. Dóńgelektiń orınlıǵı tolıq bir ret aylanıwı ushın 10 minut waqıt ketedi. 
Orınlıqtıń sızıqlı tezligi hám múyeshlik tezligi qansha boladı?