Bap new indd

Joqarıǵa tik ılaqtırılǵan dene qansha waqıt joqarıǵa kóterilse, 
sonday waqıtta tómenge qaytıp túsedi. Dene qanday tezlik penen 
joqarıǵa tik ılaqtırılǵan bolsa, ol qaytıp túsiwde, ılaqtırılǵan 
noqatqa jetkeninde tap sonday tezlikke erisedi.
Eger (2)-formulada tezleniwdi nolge teń dep alsaq, bul formula teń ólshewli 
qozǵalıs formulasına aylanadı. Joqarıǵa tik ılaqtırılǵan deneniń qozǵalısın 
tallaw hám máseleler sheshiw ushın tiykarınan baslaǵısh tezlik haqqındaǵı 
maǵlıwmat kerek boladı.
Másele
sheshiw úlgisi
40 m/s tezlik penen joqarıǵa tik ılaqtırılǵan deneniń 3 s tan keyingi tezligi 
qansha boladı? Usı waqıt dawamında dene qansha biyiklikke kóteriledi? 
g
= 10 m/s
2
dep alınsın.
 
Berilgen: Formulası: Sheshiliwi:
υ
0
= 40 m/s;
υ = υ
0
– 
gt;
υ
= (40 – 10 ∙ 3) m/s = 10 m/s; 
t 
= 3 s;
g
= 10 m/s
2
.
h = υ
0
t –
gt
2
2
.
h = 
(40 
ּ 
3 – 10 
ּ 
3
2 
)
 
m = 75 m.
Tabıw kerek:
Juwabı
: 
υ
= 10 m/s; 
h
= 75 m.
υ
= ? 
h
= ?
1. Almanı 3 m/s tezlik penen joqarıǵa tik ılaqtırasız, qaqshıp alǵan waqıttaǵı tezligi 
qansha boladı?
2. Dene vertikal baǵıtta 40 m/s tezlik penen ılaqtıradı. Qansha waqıttan keyin onıń 
tezligi eki ese kemeyedi?
1. 25 m/s tezlik penen joqarıǵa tik ılaqtırılǵan deneniń 2 s tan keyingi tezligi qansha 
boladı? Usı waqıt ishinde qansha biyiklikke kóteriledi? Usı hám keyingi máselelerde 
g
= 
10 m/s
2
dep alınsın.
2. Dene 30 m/s tezlik penen tik joqarıǵa ılaqtırıldı. Dene qanday biyiklikke kóteriledi 
hám qansha waqıttan keyin ılaqtırılǵan noqatqa kelip túsedi?
3. Dene 40 m/s tezlik penen tik joqarıǵa ılaqtırıldı. 5 s tan keyin deneniń tezligi qanday 
boladı? Usı waqıtta dene qanday biyiklikke kóteriledi?
4. 20 m/s qa teń baslanǵısh tezlik penen erkin túsip kiyatırǵan deneniń qozǵalıs 
baslanǵannan 4 s ótkennen keyingi tezligi qanday m/s boladı?
5. Vertikal baǵıtta ılaqtırǵan dene 6 s tan keyin jerge qaytıp túsedi. Deneniń baslanǵısh 
tezligi qanday bolǵan? Dene qanday biyiklikke kóterilgen?
2

---

53
II bap. Tuwrı sızıqlı háreket