O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

 
 
 

---

- 412 -
 
 
 
7.6-Jadval:
Yurakni kislorodga bo’lgan talabini va kislorodni yetkazib berilishini 
aniqlovchi faktorlar. 
O
2 
ga bo’lgan talab 
O
2
 yetkazib berilishi 
Diastolik bosim (predyuklama) 
Sistolik bosim (postyuklama)
Miokard devorini zo’riqishi
Yurak qorinchalari hajmi
Yurak (radiusi) bo’yicha o’lchami
Qorincha bosimi
Yurak qisqarishlar soni
Qisqaruvchanlik 
Qondan O
2
ekstraksiyasi (%)
Koronar qon aylanish
Aortadagi diastolik bosim
Koronar arteriolalar qarshiligi
Metabolik autoregulyatsiya (adenozin)
Endokardial-epikardial (koronar qon
aylanish)
Koronar kollateral qon aylanish
Yirik koronar arteriyalar diametric 
Koronar tomirlarni kengaytirish yo’li bilan koronar qon aylanishni va miokardni 
oksigenatsiyasini oshirish mumkin. Odatda bu holat moddalarni tomirlar silliq 
muskuliga to’g‘ridan to’g‘ri ta’siri natijasida yuzaga keladi. Shunday ta’sir qilish 
xususiyatiga ega bo’lgan silliq mushak hujayralari ichiga kalsiy ionlari kirishini 
susaytiruvchi moddalardan biri (verapamil)dir. Bundan tashqari antianginal dori 
vositalar, miokardda koronar tomirlarni kengaytiruvchi endogen moddalarni 
(masalan, adenozin) to’planishiga olib keladi. Dipiridamol shunday tipda ta’sir 
qiladi. Shu bilan bir qatorda ba’zi dori vositalar, reflektor ravishda koronar 
tomirlar spazmini (validol) bartaraf kiladi. Koronar tomirlar spazmini, tomirlarni 
toraytiruvchi markaziy reflekslarni susaytirish orqali ham amalga oshirish 
mumkin (nitroglitserin va morfin, markaziy reflekslarni falajlaydi).
Koronar qon aylanishni oshiruvchi asosiy omillardan yana biri, yurak 
qorinchalar devorini diastolik zo’riqishini kamaytirish kiradi (Yurak tomirlariga 

---

- 413 -
ekstravazal kompressor tasirni kamaytirish). Yurak tomirlarini kengayishi 
ikkilamchi, ya’ni moddalar almashinuvi jarayoniga bog’liq bo’lishi ham mumkin. 
Ma’lum bo’lishicha, koronar tomirlarni kengayishi, miokardni kislorodga bo’lgan 
ehtiyoji oshganda, masalan, eufillin yuborilganda kuzatiladi. Yurakning kollateral 
qon aylanishini oshirish, stenokardiyada qo’llaniluvchi dori vositalar uchun xos 
bo’lgan xususiyat xisoblanadi.