Efferent innervasiyaga ta’sir etuvchi dori vositalari

---

 
EFFERENT INNERVASIYAGA TA’SIR ETUVCHI DORI VOSITALARI. 
Markazdan qochuvchi (efferent) nerv tolalari 2 ta katta guruhga bo’linadi: 
Vegetativ nerv sistemasi (ichki a’zolar, tomirlar, bezlar, silliq mushaklar faoliyatini boshqaradi. 
Uni boshqacha avtonom, visseral nerv sistemasi deb ataladi).
Somatik nerv sistemasi (tayanch harakat sistemasini boshqaradi, skelet mushaklari faoliyatini 
boshqaradi).
Vegetativ nerv sistemasi o’z navbatda 2 xil nervlardan iborat: 
-
Parasimpatik 
-
simpatik 
Ular bir-birlaridan anatomik tuzilishi, bajaradigan ishi va fiziologik faolligi bilan farqlanadi.
ANATOMIK FARQLAR 
1.
Markaziy nerv sistemasidan chiqish joyi har xil.
2.
Simpatik nerv tolalari orqa miyaning ko’krak-bel (S 8, Tn-I-12, L-1-3) sigmentlaridan, 
parasimpatik nerv tolalari kranial (bosh miya) (III, VII, IX, X) va orqa miyaning sakral qismlaridan 
chiqadi. 
3.
Gangliylarning joylashishi har xil: 
• simpatik nerv tolalariniki orqa miyadan chiqishi joyida, paravertebral zanjir hosil qiladi (trunkus 
simpatikus). 
• parasimpatik nerv tolalarniki a’zo tanasida yoki unga yaqin joyda bo’ladi.
Gangliya oldi va orqa tolalarning uzunligi har xil:
• simpatik nerv tolalarining gangliya oldi kalta, gangliyadan keyingisi uzun.
• parasimpatik da buning teskarisi.
4.
Mediatorlari har xil:
• simpatik nerv tolalarining oxirida neyroeffektor sinapslarida noradrenalin ajraladi.
• parasimpatikda asetilxolin ajraladi. Nerv oxirida noradrenalin ajralsa unda II nerv tolasi 
adrenergik, asetilxolin ishlab chiqarsa xolinergik deb ataladi. 
Demak, gangliya ortidagi nerv tolasi simpatik nervlarda adrenergik, parasimpatik da – 
xolinergikdir.
5.
Neyroeffektor sinapslarning postsinaptik membranlarida joylashgan reseptorlar yoki reaktiv 
strukturalar har xil:
• simpatikda ular adrenoreaktiv struktura, parasimpatikda xolinoreaktiv struktura bo’ladi.
Ichki a’zolarning innervasiyasida bundan tashqari purinergik tolalar ham bor, ular oxirida ATF 
ajraladi. Ichak va bronxlarning silliq mushaklarini innervasiya qiladi – R
1
(adenozin), R
2
(ATF) purino 
reseptorlar bor.