Erkin umarov mahmud abdullayev

Jamiyatning ma’naviy hayoti. 
M a’naviy hayot haqiqiy m a ’no- 
dagi insoniy hayot, faoliyat, muayyan ijtimoiy sohada kishilar ke- 
chiradigan hayotdir. M a’naviy hayot kishilar mavjudligining real, 
jonli jarayoni, har qanday darajadagi mavjudligi ifodasi b o ‘lib, u 
kundalik oddiy tushunchalardan tortib, insoniyatning eng qay- 
noq ijodi, xayollari, ruhiy olam i, hissiy kechinm alarigacha bo'lgan 
holatlarni o ‘z ichiga oladi.
Jam iyatning 
m a’naviy 
hayoti 
ikki 
jih a ti bilan xarakterlidir. 
Birinchidan, 
u kishilar hayotiy faoliyatining real 
jarayoni, uning asosiy 
tiplaridan biridir. 
Shu ma’noda barcha 
sotsial jarayonlam i u o ‘z 
tarkibiga oladi. 
Zaruriy moddiy ne’matlarga 
ega b o ‘lish maqsadida 
in s o n la r sh u b h asiz, 
m oddiy ishlab 
c h iq a rish fa o liy a ti b ila n
shug‘ullanadi. Biroq 
ongli zot sifatida 
ular o'zlarining 
ma’naviy
ehtiyojlarini qondirmasdan 
yashashi 
ham m um kin emas. 
Shuning

---

uchun ongni ishlab chiqaradi, m a’naviy munosabat va muomalalar 
tizimiga kiradi. Demak, ular ham moddiy, ham m a’naviy jihatdan 
yashashga d a’vat etilgan b o ‘ladi. Ikkinchi tom ondan, m a’naviy hayot 
jamiyat hayotining nisbatan mustaqil sohasidir.
«Jamiyatning m a’naviy hayoti» tushunchasi «jamiyatning m a’­
naviy sohasi» tushunchasi bilan konkretlashadi. Jam iyatning m a’­
naviy sohasiga butun m a ’naviy hayot emas, balki uning b a ’zi qat- 
lamlari yoki maxsus m a’naviy ishlab chiqarish darajasi bilan bog‘liq 
b o 'lgan (professional) to m o n lar kiradi, maxsus amal qiladigan 
so tsia l in s titu tla r (m a fk u ra va ilm iy m u a ssa sa la r, te a tr la r , 
kutubxona, m uzey, m aktab va h. k) shular jum lasidan. Bular 
m a’naviy qadriyatlarni yaratuvchilar va tarqatuvchilardir.
Shunday qilib, jam iyatning m a ’naviy hayoti o ‘z m ohiyatiga 
k o ‘ra, k ish ilarn in g yashab tu rish la rin in g real ja ra y o n i, am al 
qilishiga qarab — ijtimoiy hayotiy faoliyat va ongni ishlab chiqarish, 
tarqatish ham da kishilarning m a’naviy ehtiyojlari bilan b o g ian g an
nisbiy m ustaqil sohadir.
Jam iyatning m a’naviy hayoti kishilar m a’naviy jih atd an erkin 
b o ‘lishlari bilan bog'liq holda amal qiladi.
Insonning m a’naviy erkinligi uning erkin faoliyat sohibi sifatida 
o ‘zini anglab yetishini bildiradi. Insonning m a ’naviy erkinligi 
haqiqiy qadriyatlarga erkin m unosabatda b o ‘lishda, m a’naviy-ijodiy 
erkinlikda nam oyon bo'ladi.
M a’naviy sohaning asosini m a ’naviy ishlab chiqarish tashkil 
etadi. Bu jarayonda ong, y a’ni g ‘oyalar, qarashlar, tasavvurlar 
ishlab chiqariladi. D arhaqiqat, kishilar o ‘zlarining hayot kechi- 
rishlari uch u n zarur b o 'lgan moddiy n e ’m atlarni ishlab chiqarish 
bilan chegaralanibgina qolm asdan,