Erkin umarov mahmud abdullayev

M a’naviy ehtiyojlar. 
Ehtiyojlarning tarkib topishi va rivojlani- 
shi ham m a vaqt insonning kamol topishi, birinchi navbatda, uning 
qobiliyatlari bilan bog‘langandir. C hunonchi, yoshlarning voyaga 
y etish i, u la r o rg an iz m in in g rivoji, ta rb iy asi y an g id an yangi 
ehtiyojlarning shakllanishi bilan bog'liqdir.
Ehtiyoj — bu zarurat. Biz ularni o ‘ylab topm aym iz, anglab 
yetishimiz yoki anglab yeta olmasligimiz m um kin. H ar qanday 
ehtiyoj o ‘z asosiga ko‘ra, insonning m uhit bilan o ‘zaro aloqador- 
ligi tufayli yuzaga keladi.
H ar bir kishi o ‘z tirikchiligini ta ’m inlash uchun oziq-ovqat 
yeyishi, ichishi, harakat qilishi, o ‘zi bilan tabiat o'rtasidagi m od- 
da alm ashinuvini amalga oshirishi zarur. Biroq ochlik, tashnalik 
tuyg‘usi ovqat hazm qilish jarayonisiz m a’no kasb etmaydi. Harakat 
qilishga b o ‘lgan ehtiyoj m uayyan organlar va m uskullar harakati- 
siz, sh un ingdek, kishilar b ilan aloqaga kirish istagisiz, tilsiz, 
tafakkursiz, hissiyotsiz ro ‘y bermaydi.
Insonning ehtiyojlari nechog‘lik rang-barang bo'lsa, inson o ‘zi- 
ning m aqsad va intilishlarida shunchalik boy bo'ladi.
M a’naviy ehtiyojlar oliy ehtiyojlar sirasiga kirib, o ‘z navbatida, bir 
qator turlarga bo'linadi. Tabiiyki, ehtiyojlami turlarga bo‘lish nisbiy 
va shartlidir. Holbuki, hayotda moddiy ehtiyojlardan butunlay ajratib 
olingan m a’naviy ehtiyojlarning o ‘zi yo‘q, shuningdek, sof biologik, 
sof ijtimoiy ehtiyojlar ham mavjud emas. Inson, hattoki, eng sodda 
ehtiyojlari bilan ham ijtimoiy mohiyat kasb etadi. Sof biologik ehti- 
yojga o'xshagan, masalan, avlodni davom ettirishga bo'lgan ehtiyoj 
ham so tsial-m a’naviy ehtiyojsiz m a ’noga ega b o ‘lm aydi, y a ’ni 
muhabbatsiz, qadr-qimmatsiz, yuksak axloqiyliksiz, estetik idroksiz 
amal qilmaydi. Hattoki, shoir yold san’atkoming eng yuksak ehtiyojlari 
ham moddiy