Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Miqdoriy tahlilda
ham, odatda, sifat tahlilidagi elementlar yoki 
ularning alohida kimyoviy birikmalarini aniqlashda qo‘llanadigan 
reaksiyalardan foydalaniladi. Miqdoriy tahlil, o‘z navbatida, og‘irlik, 
hajmiy va gaz tahlillariga bo‘linadi. Agar element yoki birikmaning 
miqdori 
kimyoviy 
reaksiya 
mahsulotlarining 
massasi 
bo‘yicha 
aniqlanadigan bo‘lsa, bunda biz og‘irlik (gravimetrik) tahlili bo‘yicha ish 
ko‘rgan bo‘lamiz. Bordi-yu, miqdoriy tahlil reaksiyada hosil bo‘ladigan 
gaz yoki gazlar aralashmasidan biror reagent yutadigan gazning hajmini 
aniqlashga asoslangan bo‘lsa, bu usul gaz tahlili deb yuritiladi.[10] 

---

64 
Gravimetrik usulda - olingan natijani etalon yoki standart bilan 
solishtirish talab qilinmaydigan absolyut usul. Bu usulning kamchiligi ko‘p 
miqdordagi namunalar tahlilida jarayonning uzoq davom etishi 
hisoblanadi.
Tortma (gravimetrik) tahlilning tortish usuli aniqlanadigan modda 
yoki birikmalarning miqdori tarozilarda aniq tortish yo‘li bilan aniqlanadi. 
Aniqlanadigan qismning massasi quyidagicha topilishi mumkin; 
- tahlil qilinadigan material tarkibidagi boshqa barcha moddalar 
chiqarib yuborilgandan keyin uni tarozida tortish; 
- tahlil qilinayotgan modda tarkibidagi aniqlanadigan qism chiqarib 
yuborilgandan keyin qolgan qoldiqni tortish; 
- tekshiriladigan eritmadan o‘zaro kimyoviy ta’sir natijasida hosil 
bo‘ladigan 
cho‘kma 
(element, 
ion)ning 
massasini 
tortish. 
Laboratoriyalarimizda ko‘pincha moddalar cho‘ktirish yo‘li bilan 
aniqlanadi va bu jarayon bir nechta bosqichdan iborat bo‘ladi:
1. Aniqlanayotgan modda cho‘kma holiga keltiriladi (cho‘ktirish 
usuli). 
2. Cho‘kma eritmadan filtrlash yoki sentrifugalash yo‘li bilan ajratib 
olinadi. 
3. Cho‘kma sirtiga yutilgan aralashmalar yuvib tashlanadi. 
4. Cho‘kmadagi ortiqcha suvlarni chiqarib tashlash uchun past 
temperaturada quritish yoki yuqori temperaturada boshqa shaklga keltirish 
uchun qizdiriladi. 
5. Hosil qilingan modda tortib olinadi va ko‘rsatkichi hisoblab 
topiladi.
Gravimetrik usulda tuproqning quyidagi komponentlarini aniqlash 
mumkin : Si, Al, Fe, Mn, Ti, Ca, Mg, P, SO
4
2-
, CaCO
3
dan CO
2 
gacha, C 
dan CO
2
gacha, gigroskopik namlik. Nisbiy xatolik taxminan 10 – 10
13
ni 
tashkil etadi.
Tuproqlarning kimyoviy tahlilida
tortma tahlilning barcha xillaridan 
foydalaniladi.