Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

 
Bir xil jinsli daladan 
ko‘ndalangiga 
namuna olish 
Bir xil jinsli dalada 
tajriba maydonchasi 
Namuna olishning 
zigzag usuli 

---

61 
 
 
 
Bir jinsli daladan 
diagonal bo‘yicha 
tuproq namunalarini 
olish 
Bir jinsli daladan 
ikkita diagonal 
bo‘yicha tuproq 
namunalarini olish 
Namuna olishning 
tasodifiy usullari 
Namunalar tuproq maydaligichga solinib, 0,25 va 1 mm elaklardan 
o‘tkaziladi. Mikroelementlarni aniqlash uchun tuproq hovonchada 
maydalanadi. 2 mm dan kichik bo‘lgan fraksiyalar 500 gr atrofida plastik 
bankalarga solinadi. O‘zbekiston sharoiti tuproqlari uchun tuproq 
namunalari olishning quyidagi qoidagilari belgilangan: 
1. Namuna olish uchun, birinchi navbatda, dala ko‘zdan kechiriladi. 
Uning umumiy maydoni, relyefi (baland-pastligi), dala yuzida toshlar, 
shag‘al va boshqa yot narsalarning bor-yo‘qligi, tarqalishi, begona o‘tlar 
bosganligi, mazkur dala tuprog‘ining bir xilligi kabi holatlar hisobga 
olinadi. 
2. Dalaning umumiy maydoni 1-rasmda ko‘rsatilgandek, to‘rt 
bo‘lakka bo‘linadi va uning har bir bo‘lagi hamda o‘rtasidan olish belgilab 
olinadi. 
Daladan tuproq namunalarini olish tartibi 1-rasm 
- namuna 
oli-
nadigan 
dalaning cheti; 
- namuna 
oli-
nadigan 
maydonning 
cheti. 
3. Kesma devoriga quyosh to‘g‘ri tushib turishi kerak.

---

62 
Ko‘rsatilgan nuqtalardan tuproqning - 15 sm haydov qatlami, ustki 
chirindiga boy qismi va 15 - 30 sm haydov qatlami ostki qatlamlaridan 
belkurak yordamida namunalar olinadi. Namunalar olishdan oldin 
tuproqning yuzasi yirik toshlar, o‘simliklardan biroz tozalanadi. 
1-rasmda asosan namunalar 5 ta 0 - 15 sm va 5 ta 15 - 30 sm qatlamlar 
bo‘yicha olinadi va ular birga qo‘shilib, brezent yoki polietilen plyonka 
ustida yaxshilab aralashtiriladi. Har biri 0 -15 va 15 - 30 sm. li bo‘lsa, 
undan ko‘p tuproq namuna sifatida texnik tarozida 0,1 g aniqlikda tortib 
olinadi. Namunalar gazmoldan tayyorlangan xaltachalar yoki karton 
qutichalarga solinadi. Maxsus etiketkalarga xo‘jalikning nomi, namuna 
olingan manzilning biron–bir ko‘zga tashlanadigan belgisi (orientiri), 
dalaning raqami, namuna olingan kun, yil, olgan shaxsning familiyasi, ismi 
sharifi, lavozimi, namunaning og‘irligi yozilib, xaltacha ichiga solinadi va 
laboratoriyaga olib kelinadi. 
Laboratoriyaga olib kelingan namunalar laboratoriya sharoitida yoki 
salqin, shamoldan pana, har xil gaz va suv bug‘lari bo‘lmagan joyda 2 - 3 
kun davomida quritiladi. Qurigandan so‘ng, undagi o‘simlik qoldiqlari, 
ildizlari va boshqa qo‘shilmalar terib olinadi. 
Namunaga olingan tuproq yaxshi quriganidan keyin, chinni hovon-
chada yog‘och yoki rezina tayoqcha yordamida asta-sekin yirik 
kesakchalari maydalanadi (bunda mexanik zarrachalar parchalanib 
ketmasligi lozim) (2-rasm). Shundan so‘ng, tahlil uchun kerakli miqdorda 
tayyorlanadi. Buning uchun tuproq brezent yoki toza oq qog‘oz ustiga 
yoyilib, yirik kesakchalar qo‘l bilan maydalanadi. Tahlilga o‘rtacha tuproq 
namunasini olish uchun brezentdagi tuproq yaxshilab aralashtiriladi va qo‘l 
yoki lineyka bilan bir tekis yassilanadi. Tuproqlarni fizik yoki kimyoviy 
tahlil uchun tayyorlash biroz farqlanadi. [1]