К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Абу Али ибн Сино
(980-1037) Бухоронинг Афшона 
қишлоғида туғилган, 13 ёшидан математика, 
мантиқ, фиқҳ, фалсафа билан шуғулланган, Хоразм 
ҳокими Али ибн Маъмун саройидаги олимларни 
бирлаштирган ўз замонасининг академиясига қабул 
қилинган. У 16-17 ёшидаёқ машҳур табиб — ҳаким 
бўлиб танилган ва Журжон шаҳрида Вашмгир
саройида табиблик қилган, сўнг Ҳамадонда вазир лавозимида ҳам 
ишлаган.
Абу Али ибн Сино асарларининг умумий сони 450 дан ошади, лекин 
бизгача фақат 160 га яқини етиб келган. 

---

43 
Абу Али ибн Сино: “инсон бошқаларнинг эҳтиёжларини қондириши 
сабаблигина инсон бўлади, бошқалар ҳам шундай йўл тутади. Биров экин 
экади, бошқа одам нон ёпади, учинчиси кийим тикади, тўртинчиси игна 
ясайди ва ҳамма бир-бирининг эҳтиёжини қондириш учун тўпланади” деб 
кўрсатган. 
Калом илмининг машҳур алломаси, мутафаккир 
Абу Муъин 
Насафий
(1027-1114) Қарши(Насаф)да туғилган. Шу ерда ўқиб, илмини 
камолга етказган. Мутафаккир Абу Мансур Мотуридий асарларидан 
таълим олган ва унинг таълимоти давомчиси бўлган. Алломанинг 
шогирдларидан бири - Абу Ҳафс Умар Насафий устозини “илми денгиздек 
ҳовучлаб ичиладиган зот, Шарқу Ғарбнинг олими” деб таърифлаган. 
Насафий етук аллома сифатида каломнинг турли масалаларига оид 15 
га яқин – “Ал-Умда фи усулил-фиқҳ”, (“Фиқҳ усуллари таянчи”), “Олим ва 
мутааллим” (“Олим ва илм ўрганувчи”), “Изоҳ ва маҳажжа ли кавнил-ақл 
ҳужжатан” (“Ақл далиллигини изоҳ ва ҳужжатлар билан асослаш”), 
“Маноҳижул-аимма фил-фуруъ” (“Имомларнинг ҳуқуқшунослик бўйича 
тутган йўллари”), “Табсиратул-адилла фи илмил-калом” (“Калом илмидаги 
далиллар кўзгуси”),“Ат-Тамҳид ли қавоидит-тавҳид фий илмил-калом” 
(“Калом илмидаги тавҳид қоидалар учун ягона китоб”) ва бошқа асарлар 
ёзган. Насафийнинг, айниқса “Баҳрул-калом” (“Калом денгизи”) асар 
аллома ижодининг гултожи ҳисобланади. Асар ислом фалсафасини ташкил 
қилган калом илми бўйича энг қимматли манбадир. Унинг ижтимоий-
иқтисодий ва меҳнат муносабатларини очиб берувчи қўлёзмалари Дубай, 
Дамашқ, Искандария кутубхоналарида сақланмоқда. 1886 йили Бағдодда, 
1908 йили Қоҳирада нашр этилган. 
Маълумки, ҳаётий эҳтиёжларини таъминловчи маблағ ёки 
олинадиган даромадлар бошқа воситалар учун ҳаракат қилиш –жамият ва 
инсон учун ҳаёт тақозосидир. Насафий таълимотида мазкур масала ҳам ўз 
аксини топган. Буюк аллома «Банданинг етарли озуқаси бўлса, касб 
қилиши суннат ва мубоҳ; ўзи учун озуқаси бўлмаса, касб ёки меҳнат қилиш 
бурчи ҳисобланади. Аммо қарамоғида аҳли-оиласи бўлиб, уларга ҳам 
очлик хавф солиб турса, касб ёки меҳнат қилиш, оила нафақаси учун пул 
топиш фарз амалга айланади» деб уқтирган. 
Буюк олим ва давлат арбоби