Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

Soraw hám tapsırmalar
1. O. Abdiraxmanovtıń ómiri hám dóretiwshiligi haqqında nelerdi bilesiz?
2. Jazıwshı qaraqalpaq ádebiyatına qanday janrdı alıp kirdi?
3. Aral mashqalasına arnalǵan hújjetli filmlerin tamashaladıńız ba?
4. Jazıwshı óziniń «Aral. Appaq diywal aldında «publicistikalıq shıǵarmasında 
Aral teńiziniń ornına Aralqum sahrası payda bolıwına ózlerimiz sebepshi 
dep atap ótedi. Qanday sebepler bolıwı múmkin?
5. Usı Aralqum sahrası maydanı neshe million gektardı óz ishine aladı?
6. Aral teńiziniń ultanınan kóterilgen shańlı tozań ekologiyamızǵa qanday tásir 
kórsetpekte?
7. Aral teńizi haqqında jazılǵan basqa qanday shıǵarmalardı bilesiz?
«Aralım — dártim meniń» temasında shıǵarma jazıń. 
ÁDEBIYAT TEORIYASÍNAN MAǴLÍWMAT
Publicistika haqqında túsinik
. 
Publicistika
sózi latın tilinen alınıp, 
jámiyetlik kópshilik
degendi bildiredi. Zamanagóy siyasiy jámiyetlik 
turmıs máselelerine arnalǵan kórkem ádebiy hám jurnalistlik dóretpe. 
Publicistika házirgi kúnniń áhmiyetli siyasiy, ekonomikalıq, sociallıq 
mádeniy, huqıqıy hám taǵı basqa máselelerin sáwlelendiredi. Publi-
cistikanıń baslı talabı — ǵalaba oqıwshınıń, yaǵnıy publikanıń diydisin, 
talǵamın, talapların esapqa alıw, áhmiyetli jańa ideyalardı waqıyalardı, 
jámiyetlik mazmunǵa iye kúnniń jańalıqların keń xalıqqa járiya etiw, 
jetkeriw bolıp esaplanadı.
Publicistikanıń maqala, ocherk, feleton, sayaxatnama taǵı basqa túr-
leri bar. Qaraqalpaq ádebiyatı hám jurnalistikasında M. Seytniyazovtıń 
«Jeti jurtqa sayaxat», O. Ádiraxmanovtıń «Aralım, dártim meniń», 
K. Mámbetovtıń «Sayaxatnama» shıgarmaları bul janrlıq túrdiń belgilerin 
kórsete aladı.

---

203
Esse
sózi latın tilinen «
shamalayman, ólshep kóremen
» sózlerinen 
alınǵan. Ol erkin kompoziciyaǵa iye bolıp, jeke pikir hám kózqaraslardı 
sáwlelendiriwshi, onshelli úlken kólemge iye bolmaǵan shıǵarma. Essede 
ádebiyattanıwdıń hár qıylı tarawlarındagı juwmaqlardan paydalanıw ar-
qalı avtor óziniń jeke kózqarasların dálillewge umtıladı. Esseler sap 
filosofiyalıq, publicistikalıq, ádebiy kritikalıq, tariyxıy biografiyalıq yaki 
belletristikalıq xarakterde jazılıwı múmkin. Qaraqalpaq ádebiyatında
T. Qayıpbergenovtıń «Qaraqalpaqnama» roman-essesi, G. Esemuratovanıń 
«Qaraqalpaq ádebiyatınıń súdini edi», O. Ábdiraxmanovtıń «Sayǵaqlardıń 
kóshpeli tágdiri» sıyaqlı esse janrında jazılǵan shıgarmalar bar.