|
Soraw hám tapsırmalar
1. J. Izbasqanovtın ómiri hám dóretiwshiliginen nelerdi ayta alasız?
2. J. Izbasqanovtıń lirikalıq qosıqlarında qaysı temalar kóbirek súwretlenedi?
3. Shayır tuwısqan xalıqlar temasına arnap qanday qosıqların jazdı.
4. J. Izbasqanov dúnya xalıqları ádebiyatınan qaysı avtorlardıń shıǵarmaların
qaraqalpaq tiline awdarǵan?
5. Shayırdıń ana Watan, tuwılǵan jer temasına arnap jazǵan lirikalıq qosıq-
larınıń áhmiyetin aytıp beriń.
6. «Seniń arqań bul kúnlerge jetkenim,
Kózime totıya «Aqjap jaǵası» degen qatarlar arqalı shayır ne demekshi?
7. «Tuwılǵan jer táriypi» degen temada bayan jazıń.
8. Shayır ne sebep gúz pasılın ayralıq penen salıstıradı?
9. Sol tallar — men edi oyları harǵın!
Óz gáshti bar eken ayralıqtıń da!
Lirik qaharman bul qatarlar arqalı ne aytpaqshı?
208
KEŃESBAY KARIMOV
(1948)
Ómiri hám dóretiwshiligi.
Keńesbay Karimov
1948-jılı 27-avgustta Shımbay rayonındaǵı Shım-
bay xojalıǵında tuwıladı. Ol orta mektepti pit-
kergennen soń xızmet jolın 1967 — 1968-jılları
«Sovet Qaraqalpaqstanı» (Házirgi «Erkin Qara-
qalpaqstan») gazetasında xabarshı bolıp islew-
den baslaǵan. 1975-jılı Qaraqalpaq mámleketlik
pedagogikalıq institutın tamamlap, «Jas Lenin-
shi»
(házirgi
«Qaraqalpaqstan
jasları»)
gaze-
tasında,
«Qaraqalpaq»
baspasında,
televidenie
hám
radioesittiriw
komitetinde,
«Ámiwdárya»
jurnalında,
Qaraqalpaqstan
mámleketlik
tele-
radio kompaniyasında juwaplı xızmetlerde isleydi. Sońınan «Erkin
Qaraqalpaqstan» hám «Vesti Karakalpakiya» gazetasınıń bas redaktorı
bolıp isledi. 2011-jıldan Qaraqalpaqstan Respublikası Jazıwshılar awqamı
baslıǵı lawazımında islep atır.
Shayırdıń dáslepki qosıqları 60-jıllardıń ortalarınan baslap járiyalana
baslaǵan. Onıń «Aralıqlar» (1980), «Waqıt minarası» (1982), «Umıtılǵan
yarım ay» (1984), «Meniń terezelerim» (1985), «Araldan keldim» (1985),
«Kóńilim múlki» (2005) degen atamadaǵı poeziyalıq toplamları baslıp
shıqtı. K. Karimovtıń balalarǵa arnalǵan «Altın teńge», «Arıq mergen»
pyesaları jas tamashagóyler teatrınıń saxnasında qoyıldı.
Shayır «Aǵabiy» (2013) atlı tariyxıy romanı menen keń jámiyetshi-
likke jazıwshı sıpatında da tanıldı.
Ol belgili sóz sheberleri A. S. Pushkinniń, A. Bloktıń, Saadiydiń shı-
ǵarmaların qaraqalpaq tiline awdardı.
K. Karimov kórkem ádebiyatımız benen baspasóz tarawına qosqan
úlesleri ushın «Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen jurnalist»,
«Qaraqalpaqstan xalıq shayırı» húrmetli ataqların alıwǵa miyasar boldı.
Ol 1983-jıldan baslap Jazıwshılar awqamınıń aǵzası.
Shayırdıń eń dáslepki qosıqları toplamına kirgen «Balalıqqa qaytıw»,
«Báhár», «Aq tal», «Saratan», «Gúzdegi sırlasıw», «Arǵımaq» h.t.b.
qosıqlarınıń atamalarınan kórinip turǵanınday shayırdı kóbirek tábiyat
paslı menen ózin qorshaǵan ortalıqtıń gózzallıǵı ayrıqsha qızıqtıradı. El-
209
xalıq, tuwılǵan jer hám ana Watan temasına arnap shayır «Xalıqtan as-
qan dana joq», «Tuwılǵan jer» «Watan haqqında gimn», «Ata mákan»,
«Torańǵıl toǵayları», «Saǵınǵan Aral» h.t.b. qosıqların dóretti.
Shayırdıń «Áyledi» qosıǵında bizdi qorshaǵan álemnıń jaratılıwı, tó-
bemizde nurın tógip turǵan quyashtıń, gózzal ana tábiyatımızdıń iyesi
bolǵan insannıń jasaw tárizi menen ómir súriwiniń quwanıshlı hám
táshwishli tárepleri haqqında sóz etedi. «Nalınba» qosıǵında bolsa,
bul dúnyaǵa kelgen hárbir insan balasınıń dúnya ǵalma-ǵalları menen
táshwishlerinen hasla nalınbastan alǵa qarap talpınıp jasawı kerekligin
tereń uqtıradı. Shayırdıń qaysı lirikalıq qosıǵın alıp qarasaqta óz xal-
qınıń ullılıǵı menen mártligin úlken maqtanısh penen tilge aladı.
Mısalı, «Xalıqtan asqan dana joq» qosıǵında meyli Aplatun bol, meyli
Elastun bol, qanday xızmetkerde, qanday halda jasasań da xalıq penen
birge bol, xalqıń menen adamsań, xalıqtan asqan dana joq degen aǵla
pikirlerdi súwretleydi.
ÁYLEDI
Bul pálek kimlerdi aman áyledi,
Kewlimdi hár kúni pıǵan áyledi,
Mıń jıl quyash nurın tógip záminge,
Dashtı, taw-taslardı rayxan áyledı.
Álemge keltirdi insan balasın,
Gáhinde shad qıldı, gá tókti jasın,
Alla ráhim áylep, kótertti basın,
Yurt berdi, el berdi zaman áyledi.
Sońıra kimlerge jel qaraz berdi,
Kimge yoshlı júrek, jáne saz berdi,
Shalqıǵan kóllerge sona—ǵaz berdi,
Jaqsıǵa-jamandı hámdam áyledi.
Shadlıq penen birge inam etti ǵam,
Dártke dawa dedi sharap tolı jam,
Insannıń basına bárin etip jám,
Taǵı júz mıń sırın pinham áyledı.
14 — Ádebiyat, 9-klass
210
Qos qanat bermedi, berdi zibandı,
Ushqır qıyal berdi, berdiler jandı,
Ishqı berdi súyiw ushın Watandı,
Jáne álemlerdi qayxan* áyledi.
Bizge hám dúnyada náwbet kelipdur,
Mıń fáylásuf oǵan sıpat beripdur,
Kárimtekli táshwishine sherikdur,
Ne áwladtıń qáddin Kaman áyledi.
NALÍNBA
Uzaq bul dúnyanıń awır jolları,
Pitpese—túwesilmes ǵalma-ǵalları
Salmaǵın kótergen Adam balları,
Alǵa umtıl, meyli nalın-nalınba.
Eglenbekke hasla bermeydi pursat,
Dártińe jaraydı aqıl-parasat,
Tek shabıwdı bilgen sharshamas bir at,
On sına, júz sına baxıt-ıǵbalıńdı.
Dáwranıń tusıńnan jeldey esedi,
Jalınan tutqızbay kókey kesedi,
Alla ırısqı bólip bergen desedi,
Terip je, ya shubırtıp ayda malıńdı.
Duwtar sóyley bilmes perde, tiyeksiz,
Til ne demes aytsam haslı súyeksiz,
Bul dúnya baylaǵan seni hám jipsiz,
Háy-háy! Kárimtekli, bilgil halıńdı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
