2-Amaliy mashg’ulot. Turli oziq-ovqat maxsulotlari ishlab chiqarishda qo’llaniladigan xom ashyo turlarini o’rganish. Tayanch iboralar

Oziqaviy ko‘pirtiruvchilar
. Eritmalardan ko'pik hosil qilishda suyuqlik yoki 
eritmaning sirt tortishish kuchini yengish uchun katta energiya sarflash kerak. 
Qandolatchilik sanoatida mahsulotni ko‘pirtirish uchun kuvlash usulidan 
foydalaniladi. Kuvlash jarayonini osonlashtirish va mustahkam ko'pik hosil qilish 
uchun sirt-faol moddalar qo‘llaniladi. Sirt-faol moddalar fazalar chegaralari 
yuzasiga 
adsorbsiyalanib, 
ularning 
sirt 
tortishish 
kuchini 
pasaytiradi. 
Qandolatchilik sanoatida ko‘piksimon mahsulotlar hosil qilishda qo'llaniladigan 
sirt-faol moddalar odatda «ko'pik hosil qiluvchilar» yoki «ko‘pirtiruvchilar» deb 
nomlanadi. 
Qandolatchilik sanoatida keng tarqalgan ko'pik hosil qiluvchi bo‘lib tovuq 
tuxumining oqi hisoblanadi, holva tayyorlashda esa ko‘pik hosil qiluvchi sifatida 
sovunak ildizi yoki shirinmiya (lakritsa) ildizining qaynatmasidan (ekstraktidan) 
foydalaniladi. 
Tuxum oqi.
Tuxum oqi ham tabiiy holda, ham konservalangan-quri- tilgan 
yoki muzlatilgan holda qo'llaniladi. Shakar bilan konservalangan tuxum oqi 
kamroq qo‘llaniladi. Muzlatilgan tuxum oqi foydalanishdan oldin eritiladi va 

---

filtrlanadi. Quruq tuxum oqi sovuq suvda eritiladi. Suv va tuxum oqining nisbati 
ko'pik hosil qilish qobiliyatiga bog'liq bo‘lib, tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. 
Sovunak ildizi.
Ukraina va Markaziy Osiyoda o‘sadigan o‘simlikning ildizidan 
iborat. 0 ‘simlik ildizida katta miqdorda (4-15%) ko‘pik hosil qiluvchi sirt-faol 
modda-saponin mavjud. Azaldan sovunak o‘simligi kir yuvish uchun sovun 
o‘rnida ishlatilgan. Saponin glukozid hisoblanadi va gidrolizlanganda glukoza 
ajratib chiqaradi. Saponin eritmalari turg‘un ko‘pik hosil qiladi. Ko‘pchilik 
saponinlar gemolitik faollikka ega bo'lgan- ligi uchun sovunak ildizidan 
foydalanish qat’iy chegaralab qo'yilgan