O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Ilmiy induksiya
extimoliy xulosa chiqarishning shunday turiki, uning asoslarida birorta 
belgining bir sinfga manso’b predmetlarning bir kanchasida takrorlanishi qayd etilishi bilan bir 
katorda, o’ belgining sababiy alokasi xakida xam ma’lumot mo’jassamlashgan Bo’ladi va ular 
xulosada berilgan predmetlar sinfiga nisbatan xosil kilingan fikrda o’z aksini topadi. 
Ommabop induksiyadan farkli ularok, ilmiy induksiyada bir sinfga manso’b 
predmetlarda takrorlano’vchi belgi shunchaki qayd etilib kolmasdan, balki o’ xakida 
tularok ma’lumot ga ega Bulish, uning 
mavjud
Bulishi sababini aniklash uchun 
predmetning boshka belgilari bilan Bo’lgan alokalari, Xususan, sababiy boglanishlari 
o’rganiladi. Ana shuning uchun xam, ya’ni xodisalarning sababini aniklashga, ularni 
ifoda eto’vchi qonunlarni ochishga karatilgani uchun xam to’liksiz induksiyaning Bu 
turini ilmiy induksiya deb atashadi. 
Ma’lum ki, ilmiy bilish, fanning bosh maksadi o’rganilayotgan obyektni 
xarakterlaydigan qonunlarni ochish orkali uning (obyektning) tabiatini, moxiyatini 
to’shuntirishidan iborat. Bu esa, birinchi navbatda, xodisaning (yoki uning belgisining) 
mavjud
Bulish sababini aniklashni takozo etadi. 
Shuni aytish kerakki, sababiy alokadorlik xodisalar o’rtasidagi umumiy 
boglanishlarning boshka turlari (masalan, stro’kto’raviy, fo’nktsional, genetik 
boglanishlar) kabi xodisalarning tabiatini belgilaydi. Ana shuning uchun xam sababiy 
alokadorlikni o’rganish xodisalarning moxiyatini to’shunish, turli jarayonlarni oldindan 
ko’rish, yangiliklar yaratish imkonini beradi. 
Sababiy alokadorlikni aniklash ancha mo’rakkab ish, Chunki o’ borlikda yuqorida qayd 
etib o’tilgan xodisalar o’rtasidagi umumiy alokadorlikning boshka turlari bilan birgalikda 
mavjud
. Uni ilmiy bilishda «toza» xolda ajratishga xamma vaqt xam osonlikcha erishib 
Bulmaydi. Buning uchun sababiy alokadorlikning tabiatini, Xususiyatlarini yaxshi bilish 
kerak. 

---

144