Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

21.2 Асбоцемент буйымлар ислеп шығарыў технологиясы 
Асбоцемент буйымлар ығал, ярым қурғақ ҳәм қурғақ усылларда ислеп шығарылады. 
Ығал усылда буйым қурамында 8-16% асбест ҳәм цемент ҳәм 92-84% суў болған 
суспензиясын қәлиплеп алынады. Ярым қурғақ усылда буйым қурамында 20-40% суў болған 
қаймақ тәризли массаны қәлиплеп таярланады. Қурғақ усылда буйым қурамында 12-16% суў 
болған асбоцемент массасын қәлиплеп алынады. 
Асбоцемент буйымлар ислеп шығарыў технологиясы тӛмендеги операциялардан 
ибарат: асбест шихтасын таярлаў, асбестти езип үрпейттириў, цемент ҳәм асбест ҳәм суў 
араласпасын таярлаў, буйымды қәлиплеў, қатырыў, механикалық ислеў бериў. 
Асбест шихтасы
бир-неше сортлы асбестлерди оптимал тығызлықдағы, суў 
услаўшылық қәсийети жоқары болған масса пайда етиў ушын таярланады. 
Асбестни ҥрпейттириў
еки басқышда әмелге асырылады: бегун ямаса валикли 
машиналарда езгилеў, соӊ езилген асбестти голлендерлер ямаса гидромеханикалық 
үскенелер жәрдеминде үрпейттириў. Ярым қурғақ ҳәм қурғақ усылларда асбест 
дезинтеграторлар жәрдеминде үрпейтирилиўи мүмкин. 
Асбоцемент араласпасын таярлаў
буйымлар ислеп шығарыў усылларына қарай түрли 
үскенелерде әмелге асырылады. 
Асбоцемент суспензиясы голлендерлер ямаса турбоқарығышларда таярланады. Бунда 
гидравликалық усылда үрпейттирилген асбест суспензиясы, цемент ҳәм қосымша суў (97-
86% суў суспензия қурамында) биргеликте араластырылады. Ярым қурғақ усылларда 
асбоцемент араласпалар еки басқышда араластырып алынады: дәслеп қурғақ компонентлер 
қарығышында, кейин дәўирли ислейтуғын бетонқарығышда суў қосып таярланады. 
Буйымларды қәлиплеў асбоцемент масса қурамындағы артықша суўды тығызластырып 
шығарып жибериў ҳәм буйымға зәрүрли форма ҳәм ӛлшем бериўден ибарат. Ығал усылда 
листли буйымлар таярлаў цилиндр тәризли пластик асбоцемент ярымфабрикатларды 

---

144 
домалақ түрли машиналарда алынып, соӊ пресс ямаса толқын пайда етиўши үскенелер 
жәрдеминде пресслеп ямаса толқын берилип әмелге асырылады (21.1-сүўрет).