Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

15.1.3 Ири геўекли бетон
 
Ири геўекли бетон қурамында майда толтырғыш болмайды. Портландцемент ҳәм оныӊ 
басқа түрлери (М300-М400), суў, модификациялаўшы қосымшалар жақсылап толық 
араластырылып, соӊ чақиқ тас ямаса шағал киритиледи. Бул түрдеги бетонныӊ орташа 

---

102 
тығызлығы 1700-1900 кг

м
3
, ыссылық ӛткизиўшеӊлик коэффициенти 0,55-0,8 Вт

(м
.0
С). 1 м
3
бетон таярлаўда 70-150 кг цемент ислетилгени ушын беккемлиги М15-М75 маркаларда 
болады. Ири геўекли бетоннан монолит имарат ҳәм иншаатлар қурыў үлкен ӛлшемдеги 
блоклар таярлаў мүмкин. Бул конструкциялардан ҳаўа ағымы ӛтпеслиги ушын ири геўекли 
бетон еки тәрепинен қурылыс араласпалары менен сыбалады. 
Жеӊил толтырыўшылар (керамзит, аглопорит, кампорит ҳәм басқ.) тийкарында 
таярланған ири геўекли бетонлар орташа тығызлығы 500-700 кг

м
3
болып, ыссылық 
изоляциясы материалы сыпатында ислетиледи. 
Ири геўекли бетонлар “Каркас” структуралы бетонлар таярлаўда каркас ўазыйпасын 
орынлаўы мүмкин. «Каркас» типиндеги бетонлар таярланғанда ири толтырғыш даналарыныӊ 
бир-биринен қашыў коэффициенти (

) 1 ге жақынласады. Таярланған каркас бир ямаса еки 
тәрепинен қәлеген байланыстырыўшы (цемент, гипс, полимер ҳәм т.б.) тийкарында 
араласпа-матрица менен зәрүр болған тереӊликке шекем толтырылыўы мүмкин. Бул усылда 
ортасы геўек, еки шети тығызластырылған жаӊа типтеги, қәсийетлери жетилискен жеӊил 
бетонларды таярлаў мүмкин. Каркас типиндеги бетонлар монолит поллар, йўлаклар, 
аэродром қапламалары ҳәм басқ. қурылысында ислетиледи. 
15.1.4 Ячейкалы бетонлар
 
Ячейкалы жеӊил бетонлар байланыстырыўшы ҳәм кремнеземли компонентлер 
араласпасын геўек пайда етиўши қосымша жәрдеминде кӛпшитип алынған композицион 
қурылыс материаллары есапланады. Араласпаныӊ бир нормада кӛпшиўи нәтийжесинде 
кӛлем бойынша “ячейкалы” структура пайда болады. 
Ячейкалы бетон геўеклигин тиккелей таярлаў процессинде басқарыў мүмкин. 
Ячейкалы бетонлар орташа тығызлығына қарай (кептирилген ҳалда) ыссылық изоляциясы 
(

о
<500 кг

м
3
), конструктив-ыссылық изоляциясы (

о

500-900 кг

м
3
) ҳәм конструктив 
(

о

900-1200 кг

м
3
) топарларға бӛлинеди. 
Жеӊил бетон араласпасын еки түрли усылда кӛпшитиў мүмкин: газ пайда етиўши 
компонентлар араластырып химиялық усылда ҳәм ӛз алдына бӛлек таярланған кӛбик 
араластырылиб механикалық усылда.