Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

 
 
 

---

98 
14.5.5 Аўыр бетонныӊ ислетилиўи 
Аўыр бетон тийкарынан темирбетон ҳәм арматурасы алдыннан керилген темирбетон 
конструкциялар таярлаўда ислетиледи. Қысылыўдағы беккемлигине салыстырғанда аўыр 
бетон тӛмендеги жойбар маркаларға бӛлинеди: М50, М75, М100, М150, М200, М250, М300, 
М350, М400, М450, М500, М600, М700 ҳәм М800. Жоқары маркадағы бетонлар (М500-
М800) арматурасы алдыннан керилген конструкцияларды таярлаўда ислетиледи. Аўыр бетон 
тийкарында таярланған арматурасы алдыннан керилген темирбетонныӊ киришиши ҳәм жүк 
тәсиринде ўақыт бойынша деформацияланыўы кем болады. 
Жүдә жоқары маркадағы бетонлар М600-М1000 жоқары маркадағы портландцемент, 
жоқары сапалы толтырғышлар тийкарында таярланады, С

Ц

0,27-0,45 болады. Жоқары 
маркадағы бетонлар мажбурий араластыратуғын бетонқарығышларда таярланады, 
комбинацияласқан усылларда (жүк астында титиретиў, титиретиў-пресслеў ҳәм басқалар) 
тығызластырылады. 
Жоқары маркадағы бетонларды ислетиў конструкцияныӊ кесе кесим ӛлшемлерин 
кемейттиреди, арматураны 10-12% тежейди, басланғыш суткаларда нормал шараятда 
беккемлиги тез ӛскени ушын термоислеў бериўге зәрүрлик болмаслығы мүмкин. 
Аўыр бетонныӊ созылыўдағы беккемлиги тӛмендегише (кг

м
3
): 10, 15, 20, 25, 30,35, 40. 
Аўыр бетонныӊ созылыўдағы беккемлигиниӊ жоқарылығы жол ҳәм аэродром қапламалары, 
гидротехникалық бетон ҳәм басқа арнаўлы бетон түрлерин алыўда үлкен әҳмийетке ийе. 
Аўыр бетон жоқары дәрежеде желиниўге, радиоактив нурларға, биологиялық орталықларға, 
суўыққа ҳәм температура тәсирине шыдамлы болады. Бул арнаўлы қәсийетлери аўыр 
бетоннан арнаўлы темирбетон конструкциялар таярлаўда пайдаланылады. 
Майда даналы бетон жуқа ҳәм армоцемент конструкциялар таярлаўда ислетиледи. 
Майда даналы бетон қурамында ири толтырғыш болмаслығы себепли цементтиӊ муғдары 
кӛбейеди, сол себепли киришиши ҳәм жүктен ўақыт бойынша деформацияланыўы жоқары 
болады. Майда даналы бетонлар жеӊил ҳәм беккем қабықлы бастырма темирбетон 
конструкциялар, конструкцияларды күшейттириўде торкрет қурамлар таярлаўда ислетиледи.