Konstruktsion materiallar texnologiyasi

Po’lat yuzasini azot bilan boyitish.
Po’lat yuzasini azot bilan diffuzion 
to’yintirishga azotlash deb ataladi. 
Azot po’lat tarkibidagi metallar bilan birikib, 
nitridlarni hosil qiladi. Metall nitritlari bilan modifikatsiyalangan po’lat yuzasi bir 
qator maxsus xususiyatlarga ega bo’ladi, ya’ni nisbatan yuqori temperaturada yuza 
qattiqligi barqaror bo’ladi, chidamliligi, ishqalanishdagi yeyilishga hamda 
karroziyaga 
qarshiligi 
ortadi. 
Azot 
bilan 
boyitilgan 
yuza 
qattiqligi 
sementatsiyalanib, so’ngra toblangan yuza qattiqligidan ancha yuqori bo’lib, yuqori 
ishchi temperaturada (600-650
o
C) ham shu qattiqlik saqlanib qoladi.
Azotlash jarayonida yuzada hosil bo’layotgan fazalarni tahlil qilish uchun Fe-
N diagrammadan foydalanish kerak. Yuzani azot bilan to’yintirishda quyidagi 
fazalar hosil bo’ladi: azotning α - temirdagi qattiq eritmasi; temirning γ - 
modifikatsiyasi asosida qattiq eritma; temir nitritlari (FeH, Fe
3
H) asosidagi qattiq 
eritmalar; 450
o
C temperaturada azot miqdori 11,35 % bo’lganda Fe
2
H ham hosil 
bo’lishi mumkin. 591
o
C da γ - faza evtektoid reaksiyasiga binoan ikkita qattiq faza 
parchalanadi: γ α+γI, natijada azotli perlit hosil bo’ladi. boyitilgan yuza atrofida 
aktiv azot atomlarini hosil qilish uchun ammiak yuqori temperaturada parchalanadi: 
2NH
3
=N
2
 +3H
2
. 
Azotlash jarayonining tezligi aktiv azot atomlarining hosil bo’lish 
tezligiga bog’liq. Azotlash temperaturasi evtektoitdan pastda va yuqorida bo’lishi 
mumkin. Evtektoitdan past temperaturada 
e ga 
o’zgarish sodir bo’ladi, evtektoitdan 
yuqori temperaturada α γ+γI + 
e 
qatlam hosil bo’ladi. Tez sovish natijasida γ – faza 
parchalanib, α+ γI strukturani hosil qiladi. Har qanday uglerodli po’latlar va hatto 
cho’yanlarning yuzalarini azot bilan to’yintirish mumkin. Po’latlarga azotlashdan 
oldin termik va mexanik ishlovlar berilgan bo’lishi kerak. Azotlash shart bo’lmagan 
qismlar qalay yoki suyuq oyna bilan qoplanadi. Azotlash jarayoni odatda 520 – 530 
0C da olib boriladi (39 – rasm). Azotlangandan keyin po’latlar amiyak muhitida 
pech bilan birgalikda sovitiladi.