Konstruktsion materiallar texnologiyasi

Beynitning hosil bo’lishi. 
Beynitning hosil bo’lishi perlit va martensitga 
parchalanish temperaturalari orasida ro’y beradi. Beynitning tarkibi to’yingan qattiq 
eritma (martensit) va sementitdan iborat. Beynit yuqoriroq temperaturada hosil 
bo’lsa, yuqori beyting, pastroq temperaturada hosil bo’lsa, quyi beyting deyiladi. 
Yuqori beytingda (500 – 350
0
C) gi sementitning shakli pat shaklida bo’ladi. Quyi 
beytingdagi sementitning shakli ninasimon shaklda bo’ladi. Yuqori beytingdagi 
sementit austenitdagi uglerodning diffuziyasi natijasida hosil bo’ladi, quyi 
beytingdagi sementit esa martensitdagi uglerodning ajralib chiqishi natijasida hosil 
bo’ladi. Beytingning parchalanishi oxirigacha bormaydi, ya’ni tarkibida austenit 
bo’ladi. Beytingning parchalanish jarayoni ancha murakkab bo’lib, diffuziya hamda 
siljish jarayoni bilan birgalikda sodir bo’ladi. 
Martensitni qayta qizdirishda ro’y beradigan o’zgarishlar. 
Amaliyotda 
toblangan po’latlar xossalarining barqarorligi muhim ahamiyatga ega. Тoblangan 
po’latni qayta qizdirishda strukturada ro’y beradigan o’zgarishlar xossalarning 
barqarorligini ifodalaydi. Po’latni qizdirishda namuna o’lchamlari o’zgaradi, chunki 
martensit va austenitlarning parchalanishi kristall panjaralarning qayta tuzilishi bilan 
bog’liq. Bu qayta qurilish hajm o’zgarishlariga olib keladi. Hajm o’lchaydigan 
asbob 
dilotometr 
deyiladi. Ana shu asbobda yozib olingan toblangan namuna 
uzunligining o’zgarish egri chizig’i keltirilgan. Martensit tarkibidagi uglerodning 
diffuziyalanib kamayib borishi natijasida hajm ham kamayadi. Bunday strukturani 
bo‘shatilgan martensit 
deb ataladi. 
Ikkinchi o’zgarish 200-260
o
C oralig’ida sodir bo’ladi. Bu jarayonda qoldiq 
austenit to’yintirilgan martensit va karbidga parchalanadi, ya’ni bunda ham 
bo’shatilgan martensit hosil bo’ladi. bu jarayonda martensitning parchalanishi 
davom etadi. Bu davrning oxiriga kelib, α – qattiq eritma tarkibida 0,15-0,2 % 
uglerod mavjud bo’ladi. Uchinchi o’zgarish 269-380
o
C oralig’ida sodir bo’ladi. 
Bunda martensit tarkibidagi ortiqcha uglerod to’la ajralib chikib, 
e 
- karbid 
sementitga aylanadi (Fe
3
C), hosil bo’lgan struktura