O’quv darslik

 
3. ANTIBIOTIKLAR 
Bir qator antibiotiklar mikroblarga qarshi faollikdan tashqari nuklein 
kislotalarni sintezi va funksiyasini susaytirishi bilan bog‘liq bo‘lgan kuchli 
darajada sitotoksik ta’siriga egadirlar. Ular qatoriga streptomycesning ba’zi 
turlari ishlab chiqaruvchi daktiotinomitsin (aktinomitsin D) mansubdir. Uni 
bachadonning 
xorion 
epiteliomasi, 
bolalarning 
Vilms 
o‘smasida, 
limfagranulomatozlarida 
qo‘llashadi. Preparatni tomirga hamda tana 
bo‘shliqlariga (ularda ekssudat bo‘lsa) kiritishadi. 
Antratsiklanlar guruhiga mansub bo‘lgan antibiotiklar – doksorubitsin 
gidroxlorid (streptomyces peucetius, varcaesius maxsuloti), karminomitsin 
(actinomadira carbinata Sp.nov maxsuloti), epirubitsin va boshqalar 
mezenximasidan kelib chiqqan sarkomalardagi samaradorligi tufayli o‘ziga 
diqqatni jalb qiladi. Jumladan doksorubitsinni (adriamitsin) osteogen sarkoma, 
yumshoq to‘qimalar sarkomasida, hamda ko‘krak bezi saratonida va boshqa 
o‘sma xastaliklarida qo‘llanadi. 
Bir qator o‘smalarga qarashli faol bo‘lgan antibiotik rubomitsinni 
Actinomyces coeruleorubidus hosil qiladi. U gidroxlorid ko‘rinishida qo‘llanadi. 
Kimyoviy tuzilishi va xossalari bo‘yicha u doksorubitsinga yaqin. Rubomitsin 
gidroxlorid (daunorubitsin, daunomitsin, rubidomitsin) bachadon xorion 
epitemiomasi, o‘tkir leykoz, retikulosarkomalarda remissiyaga olib keladi. 
Preparatni tomirga kiritiladi. 
3jadval.
O‘simliklardan olingan preparatlar va antibiotiklarni o‘sma 
xastaliklarda qo‘llashga asosiy ko‘rsatmalar 
Guruh 
Preparat 
Asosiy ko‘rsatmalar 
Aktinomitsinlar 
Daktinomitsin 
 
Antratsiklinlar 
Xoriokarsinoma, YUing sarkomasi, 
Vilms o‘smasi, bolalarda 
girabdomiosarkoma, yumshoq 
to‘qimalar sarkomasi, 
turmug‘o‘smasi, melanoma, 
limfosarkomalar, neyroblastoma 

---

- 984 -
Antibiotiklar 
Daunorubitsin 
Doksorubitsin 
Fleomitsinlar 
Bleomitsin 
o‘tkir leykoz, NXL, 
xorionkarsinoma, 
LGM,neyroblastoma 
Ko‘krak bezi, o‘pka, qizilo‘ngach, 
me’da, me’da osti bezi saratoni; 
mezotemioma, jigarning birlamchi 
saratoni, insulinoma, bosh va bo‘yin 
qalqonsimon bez, tuxumdonlar, 
moyak, prostata bezi, peshob 
xaltasi, endometriy, bachadon 
bo‘yni saratoni; bachadon 
sarkomasi, Yuing sarkomasi, 
rabdomiosarkoma, neyroblastoma, 
Vilms o‘smasi, osteogen sarkoma, 
yumshoq to‘qimalar sarkomasi, 
Kaposhi sarkomasi; o‘tkir leykozlar, 
LGM, NXL, ko‘plik mieloma 
Bosh va bo‘yin, teri, qizilo‘ngach, 
bachadon bo‘yni, vulva, jinsiy olat 
saratoni; LGM, NXL 
O‘simliklardan 
ajratilgan vositalar 
Vinsa alkaloidlari 
Vinblastin 
Vinkristin 
Vinorelbin 
Taksanlar 
Paklitaksel 
 
Podofillotoksinlar 
Tenipozid 
Etopozid 
LGM, limfosarkomalar, 
neyroblastomalar 
O‘tkir leykoz, LGM, 
limfosarkomalar, yumshoq 
to‘qimalar sarkomasi, mielom 
xastaligi, neyroblastoma, Vilms 
o‘smasi, Yuing o‘smasi. 
O‘pka, ko‘krak bezi saratoni 
Tuxumdonlar saratoni ko‘krak bezi 
saratoni 
Boshmiya; NXL; 
peshobxaltasiningo‘smalari, 
O‘pka saratoni; NXL, o‘tkir 

---

- 985 -
 
 
Kamptotetsinlar 
Irinotekan 
mieloleykoz; moyak o‘smalari; 
tuxumdon, me’da, ichak saratoni; 
Kolorektal saraton, bachadon bo‘yni 
saratoni 
Boshqa antiblastom vositalar bilan birgalikda (kombinatsiya) qo‘llashga 
ko‘rsatmalar keltirilmagan. NXL-nexodjkin limomasi. LGM-limfogranulomatoz 

---

- 986 -
O‘smalarga qarshi faollikka ega bo‘lgan ba’zi antibiotiklarning kimyoviy 
tuzilishi 
Qayd etilgan antibiotiklarni qo‘llaganda ishtahani buzilishi, stomatit, ko‘ngil 
aynash, qayt qilish, diareya kuzatiladi. Shilliq qavatlarni achitqisimon 
zamburug‘lar bilan jarohatlash mumkin. Qon hosil bo‘lishi susayadi. Ba’zan 
kardiotoksik ta’sir kuzatiladi. Ko‘pincha soch to‘kilib ketadi. Ushbu 
preparatlarni mahalliy ta’sirlantiruvchi xossalari mavjud. Ularning kuchli 
daktinomitsi
n 
Rubomitsin gidroxlorid 

---

- 987 -
immunodepressiv ta’sirga ega ekanligini hisobga olish kerak. Streptomyces 
vertillus ajratadigan bleomitsin (blenoksan) nomli antibiotik og‘iz bo‘shlig‘I 
shilliq qavatining, bodomsimon bez, halqum saratonlari, limfogranulomatozda,
turmuq va boshqa xavfli o‘sma xastaliklarini kombinatsiyalashtirilgan 
ximioterapiyasida faol ekanligi aniqlangan. Bleomitsinni keng ko‘lamda 
qo‘llanishini uni o‘pkaga zaharli ta’siri, terini jarohatlashi, dispepsik 
o‘zgarishlarni rivojlantirish xossasining mavjudligi cheklaydi. Qon hosil 
bo‘lishiga bleomitsin nisbatan kamroq darajada ta’sir ko‘rsatadi. O‘smalarga 
qarshi faollikka ega bo‘lgan antibiotiklarga brunomitsin (rufokromomitsin, 
streptonitrin), mitomitsin ham mansub.