“O’zbekiston tarixi” fanidan ma’ruzalar kursi

 
3-4. Ibtidoiy jamiyat, uni davrlashtirish va bu boradagi yangicha 
yondashuvlar. Markaziy Osiyodagi poleolit, mezolit, eneolit va bronza 
davri yodgorliklari. 
Ibtidoiy jamiyat-ibtidoiy odamlarning paydo bo’lishidan to davlat yuzaga 
kelgunga qadar bo’lgan davrdir.Ibtidoiy jamiyat poleolit, mezolit, neolit, eneolit 

---

15 
va bronza davrlariga bo’lib o’rganiladi. Mazkur davrlar o’ziga xos 
xususiyatlarga ega bo’lib, ular quyidagilardir:
Poleolit davri –
bu davr «Qadimgi tosh davri» deb ham yuritiladi. Poleolit 
davri uch bosqichdan iborat: Ilk poleolit, o’rta poleolit va yuqori poleolit.
Avvalo shuni takidlash o’rinliki, bu davrda ibtidoiy odamlar hali metall 
ishlatishni bilmaganlar, ular asosan oddiy toshlardan, yirik xayvonlarning 
suyaklaridan, shohlaridan va daraxtlarning qattiq shoxlaridan mehnat quroli 
yasaganlar va undan foydalanganlar.
Ilk poleolit
davrining diqqatga sazovorligi shundaki, bu davrda odamlar va 
ularning dastlabki mehnat qurollari paydo bo’lgan. Bu davrning tosh qurollari 
arxeolog olimlar tomonidan yetarli darajada va yaxshi o’rganilgan. Insonga 
tegishli dastlabki mehnat quroli Frantsiya xududidagi Ashelь degan joydan 
topilgan. Olimlarning ilmiy xulosalariga ko’ra Ashelь davri bundan bir million 
yil burun boshlangan va miloddan avvalgi 200-100 minginchi yillargacha 
davom etgan. 
O’tgan asrning 80-yillarida arxeolog O’.Islomov boshliq, tadqiqotchilar 
Farg’ona vodiysidagi Selo’ngur (So’x tumanida) g’oridan qadimiy odam 
manzilgoxini topdilar. So’ngi tadqiqotlar natijasiga ko’ra Selo’ngur ilk poleolit 
davriga oid bo’lib, bu yerdan olingan topilmalarning yoshi bir million yildan 
ziyodroq ekan. Ushbu topilmalar orasida eng ahamiyatlisi qadimgi odamning 
jag’ suyaklari va tishlari, yelka suyaklaridir. Hozir fanda «Farg’ona odami»-
«Fergantrop» deb nomlangan bu qazilma O’rta Osiyo xususan O’zbekiston 
insoniyat paydo bo’lib rivojlangan o’choqlardan biri ekanligini uzil-kesil 
isbotlaydi.
Ilk poleolit manzilgohlari yanada SHimoliy-sharqiy O’zbekistonning, 
Toshkent viloyatining Qorabuloq makonidan ham topilgan. SHuningdek 
Ohongoron yaqinidagi Qizilolmasoy va Toshsoy manzilgohlaridan ham bu 
davrga oid manbalar topilgan.