Tibbiyot instituti talabalari uchun

21 rasm. Avtomobilni odamga urilishidan sodir bo’lgan 
jarohatlanishning sxematik rasmi
(V.A.Balyakin bo’yicha)
Urilish paytida avtomobilning va odam tanasining bir-biriga tegib turadigan 
qismlari jarohatlanadi. Mashinada kapoti, radiator qoplamasi majaqlanadi. Fara, 
fara tagiga yoki yoniga qo’yilgan kichik chiroqchalar shishalari chil-chil 
parchalanib ketadi. Odam tanasida, mashinalarning uriluvchi qismida kontakt 
jarohatlanishlar ko’zga tashlanadi.
Engil avtomobil bilan birlamchi urilishda, odatda, urilish boldir suyagi 
to’g’riligida, odam tanasining og’irlik markazidan pastrog’ida joylashib, bunda 
jabrlanuvchi harakatlanuvchi mashinaga yiqiladi va odam tanasi, tananing yuqori 
qismi hamda boshi kapotga, shamollatuvchi shishaga va kuzovning boshqa 
qismlariga ikkilamchi urilishi tufayli jarohatlanish oladi. Yuk avtomobili, avtobus 
yoki trolleybus odam tanasining og’irlik markazidan ancha yuqoriroqda yoki uning 
to’g’risida uriladi. Shuning uchun ham jabrlanuvchi birlamchi urilgandan keyin 
birdaniga otib yuboriladi va u yiqilib, erga uriladi.
102

---

1 jadval
Avtomobildan jarohatlanishlar turlari va jarohatlanish hosil bo’lish 
mexanizmi
№
Avtomobildan 
jarohatlanish turi
Jarohatlanishning yuzaga 
kelish fazasi
Jarohatlanish mehanizmi
1
2
3
4
1. Harakatlanuvchi 
avtomobil
bilan 
odamning urilishidan 
jarohatlanish
1. Avtomobil qismlari bilan 
odam tanasining to’qnashuvi.
2.
Odam
tanasining 
avtomobilga yiqilishi.
3. Odam tanasining otilishi.
4. Odam tanasining erda 
sirg’anishi.
1. Avtomobil qismlari bilan 
urilishi va tananing 
chayqalishi.
2. Xuddi shunday.
3. Odam tanasining erga 
urilishi.
4. Erga ishqalanishi
2. Odam
tanasining 
ustidan
avtomobil 
g’ildiragini o’tishidan 
jarohatlanish
1. Mashina g’ildiragini odam 
tanasiga tegishi.
2. Itarish, ba’zan odam 
tanasining mashina g’ildiragi 
bilan aylantirilishi.
3. G’ildirakning odam tanasiga 
chiqishi
4. G’ildirakning odam tanasida 
aylanishi.
5. Odam tanasini sudrashi.
1. G’ildirak bilan urilishi.
2. Odam tanasini erga va 
g’ildirakka ishqalanishi.
3. Ishqalanish va g’ildirakning 
aylanama harakati.
4. Siqilishi va cho’zilishi.
5. Erga ishqalanishi. 
3. Harakatlanuvchi 
avtomobildan yiqilish 
tufayli jarohatlanish
1. Avtomobil qismlari bilan 
tananing to’qnashuvi.
2. Odam tanasining erga 
yiqilishi.
3. Odam tanasining erda 
sirg’anishi.
1. Avtomobil qismlariga 
urilishi.
2. Erga urilishi va odam 
tanasining chayqalishi.
3. Erga ishqalanishi.
4. Avtomobil
ichida 
avtomobilning ichki 
qismlari
ta’sirida 
jarohatlanish
1. Avtomobil kabinasi yoki 
kuzovi qismlari bilan odam 
tanasining to’qnashuvi.
2. Kabinasining siljigan qismi 
bilan tananing siqilishi.
1. Urilish va odam tanasining 
chayqalishi.
2. Siqilish.
5. Ikkala
avtomobil 
orasida sikilish tufayli 
va boshqa harakatsiz 
predmetlar orasida 
odam
tanasining 
siqilishidan 
jarohatlanish
1. Odam tanasini avtomobil 
qismlariga tegishi tufayli.
2. Odam tanasining har xil 
predmetlar orasida siqilishi
1. Avtomobil qismlari bilan 
urilish.
2. Siqilish
6. Jarohatlanish-larning 
kombinatsiya-lashgan 
turlari
Jarohatlanishlarning fazalari va hosil bo’lish mexanizmi 
jarohatlanish asosiy turi kombinatsiyalariga bog’liq bo’ladi.
7. Boshqa holatlar
Fazalari va mexanizmlari voqea sodir bo’lishining konkret 
sharoitlariga qarab aniqlaniladi.
103

---

Mashinaning bamperi urilishi natijasida ko’pincha tananing pastki qismidagi 
suyaklarning bamper sinish kuzatiladi (22-rasm).
Bu sinishlar ko’pincha boldir suyagining o’rta va yuqori qismlarida 
joylashgan bo’ladi (engil avtomashinaning bamperi bilan urilganda) yoki tananing 
son qismida (yuk mashinasi urib ketganda) ko’zga tashlanadi.