Tibbiyot instituti talabalari uchun

15.7.2. Murdada jarohatlanishni og’irlik darajasi va jarohatlanish hamda 
o’lim orasidagi sababiy bog’lanishni aniqlash
479

---

Murdada tan jarohatlari topilganda sud tibbiyoti eksperti o’limning sababini 
aniqlabgina qolmasdan, balki o’lim bilan jarohatlanish orasida sababiy bog’lanish 
bor yoki yo’qligini aniqlashi ham zarur. Shuningdek, bu bog’lanishi xarakteri 
(to’g’ridan to’g’ri yoki to’satdan) va kerakli hollarda tan jarohatining og’irlik 
darajasi o’rganiladi.
Jarohatlanish va o’lim o’rtasidagi sababiy bog’lanishni belgilashda shuni 
unutmaslik zarurki, bunday to’g’ridan to’g’ri aloqa faqat murdada og’ir, hayot 
uchun xavfli jarohat topilganda kuzatiladi va bunda o’limning sababi og’ir 
yo’ldosh kasalliklari bo’lishi, masalan yurak-qon tomiri sistemasi, ammo 
jarohatlanish va o’lim orasida qandaydir sababiy bog’lanish umuman bo’lmasligi 
ham mumkin. Biroq ba’zan o’rtacha og’irlik yoki engil tan jarohati orasida 
sababiy-qidiruv bog’lanishi bo’ladi, chunki bunday hollarda u tasodifiy xarakterga 
(masalan, qoqsholning rivojlanishi yoki yiringlab sepsisga o’tishi va hayot uchun 
xavfsiz jarohatlanishdan keyin o’lim sodir bo’lishi) egaligi kuzatiladi.
Bunday hollarda ekspert o’zining xulosasida topilgan jarohatlanish va 
patologik o’zgarishlar, ularning birin-ketin rivojlanishi va ular o’rtasida sababiy 
bog’lanish borligi to’g’risida kengaytirilgan ilmiy asoslangan ma’lumotlarni 
keltiradi.
Jarohatlanish va o’lim orasidagi sababiy bog’lanishni aniqlagach, sud 
tibbiyoti eksperti tan jarohatlarini shartsiz yoki shartli o’limning sababchisi 
ekanligini izohlamasligi kerak, chunki jinoyat qonunchiligida bunday bo’linish 
ko’zda tutilmagan. Ba’zan ekspertlar jarohatlanishni hayot uchun to’g’ri kelmasligi 
haqida ham gap yuritadilar.
Murdada topilgan tan jarohatlarining og’irlik darajasini aniqlashda kerakli 
paytda sud tibbiyoti eksperti jarohatlanishda og’ir, o’rtacha og’irlikdagi yoki engil 
tan jarohatlari borligiga ahamiyat beradi. Odatda bunda hayot uchun xavfliliga 
qarab og’ir tan jarohatini belgilashda va shuningdek sog’lig’ini buzilishiga 
sababchi bo’lmaydigan engil tan jarohatlarini aniqlashda qiyinchilik tug’ilmaydi.
Tirik shaxslarda sog’lig’ini yoki ish qobiliyatini turg’un har xil darajada 
yo’qotilishida jarohatlanishni baholashda qiyinchiliklar tug’ilishi mumkin. Bunday 
480

---

hollarda murdani tekshirish davrida topilgan jarohatlanishni qanday bo’lsa 
shundayligicha qabul qilish va jarohatlanishni tirik shaxslarda qanday o’tishini 
baholashni muhimligi ko’rsatilishi zarur.