Tibbiyot instituti talabalari uchun

Hayot uchun muhim organlarni qon yoki havo bilan bosilishi.
Ko’pincha 
o’limning to’g’ridan to’g’ri sababi bosh miya, yurak va o’pkaning bosilishidir. 
Epidural yoki kamroq hollarda subdural gematoma natijasida kalla bo’shlig’iga 
100 ml ga yaqin qon quyilsa, bosh miyani bosilishi tufayli o’lim sodir bo’ladi. 
Odatda bunday siqilish natijasida shishning rivojlanishi va miyaning siljishi 
kuchayadi. Epidural gematoma uchun uning sekinlik bilan rivojlanishi natijasida 
«yorug’ oraliq» xarakterli bo’ladi. Bu davrda jarohatlanishlar orasida nisbatan 
yaxshi holat va miyaning siqilish belgilari paydo bo’lib, bu bir necha soatdan bir 
necha kungacha davom etadi.
Bosh miyani gematoma bilan bosilishida o’limning sektsion diagnostikasida 
muhim qiyinchilik tug’ilmaydi, ammo har bir holatda jarohatlangan qon tomirini 
izlab topish va tekshirish zarur, chunki ularning yorilishi faqat jarohatlanish 
bilangina emas, balki tomir devoridagi patologik o’zgarishlar bilan ham bog’liq. 
Bunda o’limning genezida perikard va yurak refleksogen zonasining ta’sirlanishi 
ham muhim ahamiyatga egadir.
Odatda bir tomonlama pnevmotoraks, agar u keskin klapanli shaklga 
o’tmagan bo’lsa, o’limga olib kelmaydi. Bunda ko’ks organlari kuchli siljishi va 
o’lim sodir bo’lishi mumkin. Ikki tomonlama pnevmotoraks juda xavfli bo’lib, 
odatda o’lim bilan tugaydi.
Ko’pchilik hollarda pnevmotoraks gemotoraks bilan birgalikda uchraydi. 
Bunday hollarda o’limning mexanizmi murakkab bo’lib, o’pkani siqilishidan 
tashqari qon yo’qotish katta va etakchi o’rinni egallaydi.
Emboliya.
Bu o’tkir rivojlanadigan patologik holat bo’lib, qon tomiriga 
476

---

havo (gaz), yog’, to’qimalarning mayda bo’lakchalari va boshqa zarrachalar 
tushishi natijasija qonning harakatiga to’sqinlik qiluvchi jarayonga emboliya 
deyiladi. Embolning tarkibiga ko’ra emboliyaning quyidagi turlari mavjud: havo 
(gaz) emboliyasi, yog’, to’qima emboliyasi, tromboemboliya, bakterial emboliya, 
yot jismlar emboliyasi va boshqalarga bo’linadi.