Tibbiyot instituti talabalari uchun

Ko’kmaraz
(geliotrop) o’simligidan zaharlanish (toksik gepatit) Markaziy 
Osiyoda bug’doy o’simligi orasida o’suvchi ko’kmaraz urug’ini don bilan 
aralashganda yaxshilab tozalanmagan bug’doy donidan tayyorlangan undan non 
349

---

qilib epilganda kuzatiladi. Bunda sarg’ayma, jigar tsirrozi va astsit rivojlanadi. 
Zaharlanish darajasi zaharli moddaning dondagi miqdoriga bog’liq. 
Zaharlanishning og’ir davrida kasallik juda xavfli o’tib, jigar komasi bilan tugaydi.
Trixodesmotoksikoz.
Bu Markaziy Osiyoda o’suvchi «kampir chopon» 
o’simligi urug’i bilan donni ifloslanishi tufayli shu dondan tayyorlangan nonni 
iste’mol qilish orqali zaharlanish sodir bo’ladi. Zaharlanishning klinik belgisida 
markaziy nerv sistemasining zararlanishidan ko’pincha entsefalit va meningo-
entsefalitlar ko’zga tashlanadi.
Bizga ma’lumki, sud tibbiyoti ekspertizasining vazifasiga vrachlarning 
xatosini, shuningdek oziq-ovqatlardan zaharlanishlarni aniqlash masalalari kiradi.
Sud tibbiyoti toksikologiyasi bo’limini xulosa qilib gapirganimizda ya’na 
bitta muhim zamonaviy zaharlanishlarning tadqiqot usuliga ahamiyat berib ketish 
lozim deb topamiz. Bu esa toksikometriya tahlili.
Hozirgi vaqtda potentsial zaharli moddalarning taxminiy soni anchagina 
bo’lib, yildan yilga toksik xususiyatga ega bo’lgan preparatlar va kimyoviy 
moddalar oshib bormoqda. Oliy o’quv yurtlarning o’quv dasturlarida har bir 
potentsial zaharning toksikologik xossalari, ular bilan zaharlanishning tashxisi, 
davolash va profilaktika usullari belgilanmagan, chunki ularni bilish va talabalarga 
o’rgatish imkoniyati yo’q. Shuning uchun har bir zaharli moddalarga «O’tkir 
zaharlanish pasporti» ishlab chiqilishi lozim va har bir zaharlanishlarda sud 
kimyoviy usullari yordamida qondagi miqdorini aniqlash uslubini ishlab chiqib 
zaharlanish jarayoniga, qondagi zaharning miqdoriga qarab baho berish zarur.
Sud tibbiyotida toksikometriya usulini birinchi marta ToshPMI sud tibbiyoti 
kafedrasi xodimlari tomonidan yo’lga qo’yilgan va bu ilmiy yo’nalishdagi 
tadqiqotlar davom etmoqda.
350

---