O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti Pedagogika va jismoniy madaniyat fakulteti Til nazariyasi va metodikasi kafedrasi Sobit Avezov, Tavakkal Choriyev

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
"Grammatika"
atamasi tilshunoslikda ikki mazmun kasb etadi. 
Birinchidan, shu fanning bo’limini anglatsa, ikkinchidan, gap 
qurilishining mazmuniy ifodasi va so’z o’zgarish xususiyatini 
anglatadi. Metodikada esa bolalarning nutq jarayonida tilning 
grammatik qurilishdagi mantiqiy xususiyatini ifodlaydi. 
Maktabgacha ta'lim yoshdagi bolalar nutqdagi to’g'ri grammatik 
qurilishini shakllantirishning quyidagi vazifalari mavjud: 
1. Bolalarning og'zaki nutqida grammatik xatolarni tuzatish. 
2. Sintaktik xususiyatlarini tarkib toptirish. 
3. Morfologik shakl jihatidan grammatik xatolarni tuzatishga 
o’rgatish. 
Grammatik nutqni to’g'ri shakllantirish ta'limi usullari ko’p qiralli 
bo’lib, u quyidagi til xususiyatlarini o’z ichiga oladi: 

---

64 
1. 
Predmet 
va 
narsalarni 
ko’plikda 
qo’llash:
o’yinchoq-o’yinchoqlar, qo’g'irchoq-qo’g'irchoqlar … 
2. 
Kelishik 
vositalari 
bilan 
qo’llash: 
ayiq-ayiqqa,
olma-olmadan … 
3. 
Shaxs 
otlari 
qo’shimchalari 
bilan: 
koptok-koptogim,
qoshiq-qoshig'ing … 
4. So’z urg'ularini to’g'ri qo’llash. 
5. Sifatlarni qiyosiy o’rgatish usuli: katta-kichik, uzun-qisqa,
oq-qora … 
6. Olmoshlarni o’rgatish: men, sen, u, biz, siz … 
Grammatik to’g'ri nutq ta'limining o’rgatish usullari mavjud. 
Grammatik tushunchalarni bir mashg'ulot va ko’p mashg'ulot jarayonida 
tashkil etiladi. Bir mashg'ulotda oddiy bir topshiriq, masalan, 
predmetlarni ko’plikda qo’llash mazmun o’rgatilsa, ko’p mashg'ulotda 
esa