O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Toshma toshish davri.
Bu davr 3–4 kun davom etadi. Qizamiqda 
toshmalar bosqichma-bosqich toshadi. Toshmalar dastavval yuz sohasida, quloq 
suprasi ortida, bo‗ynida; ikkinchi sutkada tanaga va qo‗llarga toshib, 3 sutkada 
ostga ham toshadi.
Toshmalar toshuvidagi bu qonuniyat kamdan-kam buziladi, ya‘ni ular tezroq 
yoki sekinroq toshadi, toshmalar qorindan boshlab toshishi mumkin. 
Toshmalar dastavval mayda dog‗chalardan iborat bo‗lib, asta-sekin 
kattalashib teri sohasida bo‗rtib chiqa boshlaydi, va dog‗li tugunchali toshma 
bo‗lib qoladi. Toshmalar turli hilda bo‗lishi mumkin: 
1. Toshmalar ko‗p-ozligi bo‗yicha siyrak, yakka dukka elementlardan to bir-
biri bilan qo‗shilgan, zich, katta miqdordagi toshmalardan iborat bo‗lishi mumkin. 
2. Ranglari bo‘yicha och pushtidan to qip-qizil sianotik ranggacha bo‗lishi 
mumkin. Toshmalar gemorragik ham bo‗lishi mumkin.

---

199 
3. Papulalarning hajmiga qarab, juda 
yengil teri 
sathidan ko‗tarilishidan boshlab, to 
aniq 
bilinuvchi papulalargacha.
Qizamiq toshmasi terining oddiy 
oq fonida 
toshadi. 
Bir-biriga 
yaqin 
turgan 
makula-
papulalar bir-birlariga qo‗shilib, xar xil 
shakldagi 
katta-katta 
dog‗larni 
hosil 
qiladi. 
Ayrim 
hollarda terining normal yuzasi ko‗rinmaydigan yirik eritemalar yuzaga keladi. 
Qizamiq toshmalari ko‗proq qo‗l va oyoqlarning yoziluvchan sathilarida 
bo‗ladi. Toshmali davrning 2-4 kunlari toshmalar qanday tartibda toshgan 
bo‗lsalar, shu tartibda qayta boshlaydilar. Toshmalar asta-sekin oqarib, papulyoz 
xususiyati yo‗qola boradi va qora dog‗li holatga aylanadi. Pigmentatsiya 1-2 hafta, 
ayrim hollarda 3 haftagacha turishi mumkin. Pigmentatsiya bilan bir qatorda 
tangasimon tulash ham bo‗ladi. 
Toshmali davrda tana xarorati prodromal davrga nisbatan yuqori bo‗ladi va 
39-40
0
C ga yetadi va toshma tosha boshlaydi, 3 kun mabaynida yuqori darajada 
bo‗ladi va faqat 6-7 kunga borib, tusha boshlaydi va normallashadi. Og‗ir hollarda 
xarorat uzoqroq davom etadi va faqatgina 8-9 kunlari me‘yorlashadi. Agar xarorat 
tushmasa, asorat kelib chiqqanligini bildiradi. Bu davrda bemorning umumiy 
ahvoli nihoyatda og‗ir, uyquchan, bo‗shashgan bo‗lib ishtahasi mutlaqo yo‗q 
bo‗ladi. Yuzi shishib, kataral belgi kuchayadi. 

---

200 
Rasm 31. Qizamiqdagi teridagi toshmalar (shaxsiy kuzatuv) 
Periferik qonda bu davrda leykopeniya kuzatiladi. Bu davrda o‗pka tizimida 
kataral belgilar kuchayib, quruq va ho‗l xirillashlarni eshitish mumkin. Yurak-qon 
tomir, ovqat hazm qilish va asab tizimida xar xil o‗zgarish kelib chiqadi. 
Rekonvalessensiya davrida klinik tuzalish kelib chiqsada, tiklanish jarayoni 
uzoq davom etadi. Bolalarda holsizlik, injiqlik va xotira pasayishi singari belgilar 
uchrab turadi. Bu davr qizamiq allergiyasi holati bilan o‗tadi.