O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Epidemiologiyasi. 
Qizamiq epidemiologik tarqaluvchi o‗tkir infeksion 
kasallik edi. Shuning uchun ham u dunyo bo‗yicha keng tarqalgan edi. Qizamik 
bilan faqat insonlar og‗riydi. 
Infeksiya manbai bo‗lib inson xisoblanadi. Qizamiqda virus tashuvchilik 
bo‗lmaydi. Bemor boshlang‗ich kataral davrda va toshmali davrning dastlabki 
kunlari atrofdagilar uchun juda xavfli bo‗ladi: toshmali davrning uchinchi kunidan 
boshlab yuquvchanlikning darajasi pasayib, to‗rtinchi kundan yuqtirishi xavfi 
tugaydi. Kasallik asoratli o‗tganida (M: zotiljam) yuqtiruvchanlik uzoqroq, o‗n 
kungacha davom etadi. 
Qizamiqda umumiy yuqtiruvchanlik davri 8–10 kunga to‗g‗ri keladi. 
Mitigirlangan qizamiq bilan og‗riganlarning yuqtiruvchanligi nisbatan past bo‗ladi. 
Infeksiyaning yuqish yo‗li qizamiqda havo-tomchi yo‗li bilan bo‗ladi. Virus 
bemor organizmidan yuqori nafas yo‗llarining sekretlari bilan ajraladi. Yo‗tal va 
aksa urish kasallikni yanada ko‗proq tarqalishiga olib keladi. Yuqori nafas 
yo‗llarining yengil sekretlari bilan virus yopiq xonalarda uchib yuradi va katta 
masofalarga: koridorlar, etajlar, tirqishlar orqali tarqaladi. 
Qizamiqqa beriluvchanlik yoki moyillik juda yuqori. Yuquvchanlik indeksi 
96-100% teng. Qizamiq bilan ilgari og‗rimaganlar va emlanmaganlar bemorlar 
bilan muloqotda bo‗lsalar, qariyb hammalari yoshlaridan qat‘iy nazar kasallikka 
chalinadilar (masalan, Panum 1846 yili yozib qoldirgan Farer orollaridagi 
epidemiya). O‗ta yuquvchanligi va yuqori moyillik hisobiga, qizamiq bilan asosan 
insonlar yosh bolaligida og‗rib o‗tganlar. Bolaligida og‗rimaganlar, katta yoshda 
kasallikka chalinganlar. 
Qizamiq bilan asosan bir yoshdan besh yoshgacha bo‗lgan bolalar 
kasallanadilar. 5-9 yoshgacha kasallanish ancha kamayadi, 10 yoshdan kattalar 
kamdan-kam hollarda og‗riydilar. Bir yoshgacha bo‗lgan bolalar qizamiq bilan 

---

194 
kamdan-kam hollarda og‗riydilar. Uch oylikkacha bo‗lgan bolalar qizamiq bilan 
mutloq og‗rimaydilar (onasidan o‗tgan tug‗ma transplansentar immunitet 
hisobiga). 3-6 oygacha bo‗lgan bolalar qizamiq bilan nisbatan og‗rimaydilar. Olti 
oydan katta yoshdagi bolalar ayrim hollarda kasallikka chalinishi mumkin. 
Qizamiqqa epidemiyalarning davriyligi ham kasallikning xar 2-4 yilda 
ko‗payishiga olib keladi.