O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Klinikasi. 
Qizamiq klinikasi siklik, ya‘ni davriy o‗tish bilan ajralib turadi. 
Kasallikning quyidagi 5 ta davri bor: 
1. Yashirin davr.
2. Boshlang‗ich – kataral davr. 
3. Toshma toshish davri.

---

197 
4. Toshmalarning qaytish yoki pigmentatsiya davri. 
5. Rekonvalessensiya – tuzalish davri. 
1.
Qizamiqning yashirin-inkubatsion davri 7-17 kun davom etib, o‗rtacha 9-11 
kunni tashkil qiladi. Qizamiq boshqa biror kasallik bilan birga o‗tsa yashirin 
davr 17 kunga cho‗ziladi. Muloqotda bo‗lganlar gammaglobulin olsalar yoki 
tezroq vaksina bilan emlansa, yashirin davr 21 kunni tashkil qiladi. 
2.
Prodromal yoki kataral davr – kasallik belgilari boshlanib, to toshma 
toshgungacha bo‗lgan davr 3-4 kun davom etadi. Ayrim hollarda bu davr 7 
kunga cho‗zilishi mumkin. Kataral davrning cho‗zilishi ko‗proq nimjon, 
kasalvand 1 yoshgacha bo‗lgan bolalarda uchraydi. 
Bu davrda tana xarorati 38-39
0
C o‗tkir ko‗tarilishi kuzatiladi, ammo 
subfebril bo‗lishi ham mumkin. Xarorat bu davrning ohirida 37
0
C ga tushadi va 
toshma toshuvi yana ko‗tariladi. Bemor bolalar injiq, bezovta bo‗ladilar. Ko‗z, 
burun shilliq qavatlarining yallig‗lanishi hisobiga bemorning yuzi dimiqqan 
bo‗ladi. Yuqori nafas yo‗llarida, oshqozon-ichak trakti shilliq qavatlarida kataral 
yallig‗lanish kuzatiladi. Bu belgilar borgan sari kuchayib, kataral davr ohirida 
maromiga yetadi. Konyunktivit kuchli bo‗ladi: qovoqlar shishgan, qizargan, 
ko‗zdan yosh oqishi, yorug‗likdan qo‗rqish, yiringli ajratmalar kuzatiladi. 
Burundan shilliq-yiringli suyuqlik oqadi, yo‘tal, aksa urish kuzatiladi, yo‗tal – 
dag‗al akkilovchi (laringit, traxeit) bo‗lishi, yoki big‗illagan bo‗ladi. Ko‗pincha 
burun 
qonaydi, 
og‗iz 
bo‗shlig‗i shilliq qavatlari 
qizargan, tomoqda diffuz 
giperemiya 
bo‗ladi. 
Bodomcha 
bezlar 
kattalashgan, qizargan, ayrim 
hollarda karash qoplaydi. 
Kizamiqning bu davrdagi
erta va maxsus belgisi – 
Belskiy-Filatov-Koplik 

---

198 
belgisidir. Bu qizil rangli, o‗rtasida oq nuqtasi bor dog‗lar bo‗lib, kepakni eslatadi. 
Ular bir-birlari bilan qo‗shilib ketmaydilar va artganda ko‗chmaydilar. Shu 
xususiyatlari bilan go‗dak bolalardagi molochnitsa dan farq qiladilar. Bu dog‗lar 
epiteliy deskvamatsiyasi natijasida kelib chiqadi. 
Rasm 30. Qizamiqda Belskiy-Filatov-Koplika belgisi 
B.F.K. dog‗lari kataral davrning 2–3 kuni paydo bo‗lib, toshmali davrning 2 chi 
kunigacha saqlanadi. Bu belgi patognomonik belgi hisoblanib, diagnostik 
ahamiyati juda katta. Yumshoq va qattiq tanglayda yana bir belgi – dog‗li 
enantemani ko‗rish mumkin. Bu belgi tayanch belgi bo‗lib, B.F.K. belgisi bilan bir 
payta paydo bo‗ladi va yo‗qoladi. 
Bu davrda prodromal toshmalar ham 
kuzatilishi mumkin. Ular mayda, papulyoz xarakterda bo‗lib, och qizil rangda 
bo‗ladi. Bu davrda oshqozon ichak trakti tomonidan ishtahaning keskin pasayishi 
(hatto anoreksiya), qayt qilish, qorinda og‗riq singari belgilar ham kuzatiladi. 
Pereferik qonda leykopeniyani ko‗rish mumkin.