Toshkent davlat yuridik universiteti

Misol uchun,
oilali va qishloq joylarda kamida uch yil mobaynida yashab 
turgan fuqarolarga dehqon xo‘jaligi yuritish uchun meros qilib qoldiriladigan 
umrbod egalik qilishga tomorqa yer uchastkasi sug‘oriladigan yerlarda 
0,35 gektargacha va sug‘orilmaydigan (lalmikor) yerlarda 0,5 gektargacha 
o‘lchamda, cho‘l va sahro mintaqasida esa sug‘orilmaydigan yaylovlardan 
1 gektargacha o‘lchamda beriladi. Qishloq joylarda kamida uch yil yashab turganlik 
to‘g‘risidagi talab yangi sug‘oriladigan yer massivlari uchun qo‘llanilmaydi. Bunda 
dehqon xo‘jaligi yuritish uchun beriladigan yer uchastkasining o‘lchami yakka 

---

57 
tartibda uy-joy qurish uchun meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga ilgari 
berilgan yoki beriladigan yer uchastkasini hisobga olgan holda aniqlanadi. 
Dehqon xo‘jaligini yuritish uchun yer uchastkalari imoratlar va 
inshootlar qurish huquqisiz beriladi. Mazkur qoida yakka tartibda uy-joy 
qurish uchun meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga ilgari 
berilgan yoki beriladigan yer uchastkalariga tatbiq etilmaydi. 
Fuqarolarga dehqon xo‘jaligi yuritish uchun 0,06 gektar doirasida yer 
uchastkalariga meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish huquqi 
kimoshdi savdosi asosida realizatsiya qilinishi mumkin. 
Dehqon xo‘jaligiga ajratilgan yerning chegaralari naturada (joyning 
o‘zida) yer tuzish xizmati organlari tomonidan mahalliy byudjet 
mablag‘lari hisobidan rasmiylashtiriladi. 
Tomorqa yer uchastkasidan oqilona va samarali foydalanayotgan 
dehqon xo‘jaligiga tuman (shahar) hokimining qarori bilan qishloq 
xo‘jaligi mahsulotini yetishtirish va realizatsiya qilish, ozuqa yetishtirishni 
tashkil etish, shuningdek, yaylov yaratish uchun qisqa muddatli ijaraga 
qo‘shimcha ravishda yer uchastkalari berilishi mumkin. 
Dehqon xo‘jaligiga meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga 
berilgan tomorqa yer uchastkalari xususiylashtirilishi va oldi-sotdi, garov, 
hadya, ayirboshlash obyekti bo‘lishi mumkin emas. Yer uchastkasiga 
meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish huquqi kredit olish uchun 
garovga qo‘yilishi mumkin.
Dehqon xo‘jaligiga berilgan yer uchastkasi bo‘linishi mumkin emas.
Dehqon xo‘jaligi boshlig‘i vafot etgan taqdirda yer uchastkasiga 
meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish huquqi shu xo‘jalik 
a’zolarining o‘zaro kelishuvi asosida, dehqon xo‘jaligi faoliyatini davom 
ettirish istagida bo‘lgan xo‘jalik a’zolaridan biriga meros boʻyicha o‘tadi. 
Dehqon xo‘jaligi boshlig‘i mehnat qobiliyatini to‘la yo‘qotgan taqdirda yer 
uchastkasiga egalik qilish va undan foydalanish huquqi xo‘jalik 
a’zolaridan biriga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va shartlarda 
topshiriladi.
Qonunda nazarda tutilgan hollarda faqat boshqa teng qiymatli yer 
uchastkasi berilgandan keyin dov-daraxtlar, buzilayotgan binolar va 
inshootlarning yoxud ularni boshqa joyga ko‘chirish yoki boshqa binolar 
va inshootlar qurish qiymati hamda boshqa barcha xarajatlar (boy berilgan 
foydani qo‘shgan holda) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda to‘la 
hajmda to‘langan holda Dehqon xo‘jaligi yer uchastkasini olib qo‘yishga 
yo‘l qo‘yiladi. 

---

58 
Dehqon xo‘jaligiga meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish 
huquqi asosida berilgan tomorqa yer uchastkasidan foydalanganlik uchun 
haq yer solig‘i tariqasida undiriladi.
Dehqon xo‘jaligi o‘z faoliyati yo‘nalishlarini, ishlab chiqarish tuzilishi 
va hajmlarini mustaqil ravishda belgilaydi. Dehqon xo‘jaligi qishloq 
xo‘jaligi ishlab chiqarishining qonunlarda taqiqlanmagan har qanday turi, 
shuningdek, qishloq xo‘jaligi mahsulotini qayta ishlash va realizatsiya 
qilish bilan shug‘ullanishga haqli.
Dehqon xo‘jaligi o‘z majburiyatlari boʻyicha qonunlarga muvofiq 
undiruv qaratilishi mumkin bo‘lgan mol-mulki bilan javob beradi.
Dehqon xo‘jaligi a’zolari dehqon xo‘jaligi mol-mulki yetarli 
bo‘lmaganda qonun hujjatlariga muvofiq dehqon xo‘jaligining 
majburiyatlari boʻyicha o‘zlariga tegishli mol-mulk bilan solidar ravishda 
subsidiar javobgar bo‘ladi.