O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

DKP-50A ning ishlash prinsipi.
Dozimetrni zaryadlovchi teshikka 
qo'yganda dozimetr korpusi va to'g'rilagichning musbat qutbini birlashtiruvchi, 
zaryadlovchi uya o'rtasida ulanish hosil qiladi. Bosish natijaslda zaryadlovchi 
teshikka qo’yilgan dozimetrni ulovchi tilcha ichki elektrod bilan birlashtiradi va 
to’g'rilagichning musbat qutbi bilan birlashtiruvchi zaryadlovchi teshik o’rtasida 
ulanish hosil bo’lib, bu kontakt orqali dozimetrga yuqori kuchlanish (l80-250V) 
beriladi. Shunday qilib, ichki aluminiy elektrod va unga mahkamlangan 

---

167
harakatlanuvchi vizir ipcha bir xil zaryad oladi va ip bir-birini itaruvchi elektr kuchi 
ta'sirida ichki elektroddan siljiydi. Qarshilik ruchkasi yordamida zaryadlash 
kuchlanishni to'g'irlash yo’li bilan ip tasviri nolga qo'yish mumkin. 
Dozimetrnii zaryadlovchi uyadan chiqarib olayotganda ulovchi tilcha 
diafragmaning egiluvchi xossalari ta'siri ostida kondensatorni zaryad qilishidan 
saqlab, oldingi holatiga qaytadi. Dozimetrga gamma-nurlar ta'sir qilganda ionlash 
kamerasi kondansatori va kameraning potensialini kamaytiruvchi ionlash toki hosil 
bo'ladi. Nurlanish dozasiga proporsional bo’lgan potensial kamayish elektroskop 
yordamida o'lchanadi. 
Elektroskop harakatlanuvchan tizimning siljishi-platinali ip rentgenlarda 
belgilangan shkalali mikroskop yordamida o’lchanadi. Nurlanish dozasi qancha ko'p 
bo'lsa, ip nol belgidan shuncha nari siljiydi. Agar dozimetrni ko’rish oynasini 
yorug’lik manbayiga yo'naltirib, okulyar orqali shkalaga qaralsa, platinali ipchaning 
tasviri qaysi kattalikka siljiganini ko'rish mumkin va shu bilan nurlanish dozasi 
kattaligi aniqlanib, shu dozimetr turgan joyda olingan doza topiladi. Dozimetr 
kondensatorining o'z-o’zidan razryadlanishi munosabati bilan uzoq vaqtga 
berilmaydi: faqat zaryadlanish hududida ishlatish uchun beriladi. Dozimetr kiyim 
cho'ntagida olib yuriladi va vaqti-vaqti bilan okulardan qarab, ish vaqtida olingan 
nurlanish dozasi kattaligi kuzatiladi.