Университети кимё – технология факультети

 
 
Adabiyotlar
1.
Sanjit Manohar Majhi,
Ali Mirzaei, Hyoun Woo Kim, Sang Sub Kim, 
Tae Whan Kim, Recent advances in energy-saving chemiresistive gas 
sensors, 
Nano Energy,(2020)
2.
Nasimov A, Buronov A, Isakulova M, Toshpulatov D, Mirzayev Sh. 
Tashpulatov Kh, Photochemical studies of bromocresol purple in sol-gel 
membrane, 
Jour of Adv Research in Dynamical & Control Systems
, Vol. 
12, 04-Special Issue, 2020, 1156-1159 pp
3.
 
Murari, B.M.; Anand, S.; Gohil, N.K. & Chaudhury, N.K. Hoechst 33258 
and Pyranine as fluorescent probes for sensing myoglobin in solution. 
Anal
. 
Chim
. 
Acta
, (2006).

MODIFIKATSIYALANGAN BENTONITLARNING ADSORBTSION 
XOSSALARINI O’RGANISH 
Ochilov S.O, Djumamuratova M.Sh. 
Berdaq noqmidagi Qorqalpoq Davlat Universiteti 
Muhokama qilingan adabiyotlar taxlili shuni ko‘rsatadiki, montmorillonit 
gilmoyalarini modifikatsiyalash orqali samarador adsorbentlar olish va ularning 
adsorbsion xossalarini tadqiq qilish o‘z dolzarbligini saqlab qolmoqda. 
Bentonit gilmoyasi va u asosida olingan mahsulotlar xalq xo’jaligining turli 
tarmoqlarida keng qo’llanilmoqda: burg‘ulash ishlarida gilmoya suvli 
suspenziyasiga kolloid qo’shimchalar qo’shiladi, yengil (zichligi kichik) 

---

46
burg‘ulash eritmalari tayyorlanadi; qurulishda keramzit tipidagi g‘ovakli 
materiallar 
olish, 
temir-beton 
materiallariga 
yengil 
qo’shimcha, 
gidroizolyasiyalovchi materiallar sifatida (asosan past sifati bentonitlar); neft va 
gazni qayta ishlash sanoatida, neft moylar (transformator, surkov) ini tozalashda 
(regenratsiya) adsorbent sifatida va boshqa neft distillatlarini tozalashda; vino 
sanoatida, proteinlarni kamaytirish, temir, rux, mis birikmalaridan tozalashda, 
tiniqlashtirishda; yog‘-moy sanoatida tozalovchi-oqartiruvchi selektiv adsorbent 
sifatida (paxta, kungaboqar, kunjut, masxar moylarini tozalovchi); farmatsevtikada 
inson va hayvonlar organizmdagi turli zaxarli toksinlarni va gazlarni yutuvchi 
adsorbent sifatida;qishloq xo’jaligida kombikorm hayvonlarga polivitaminlar 
sifatida, organizmda to’plangan gazlardan holi qilishda va hokazoda qo’llaniladi . 
İshga olingan bentonit gilmoyasi Qoraqalpog’iston Respublikasi 
territoriyasida 
Beltay 
bentoniti 
bwlib, 
wning 
kimeviy 
tarkibi 
montmorillonitgidroslyudali gilmoya minerali bu’lib xisoblanadi, asosiy miqdori 
ishqoriy er montmorillonittan tashkil topqan
Ca–3,02, 
Mg –7,32,
Na+K–41,24,
𝑚𝑔∗𝑒𝑘𝑣
100𝑔𝑟
. 
Moyda va h’ar qil formadagi kristallar bo’ladi . Tabiyiy tu’rida bentonitning 
solishtirma bet yuzasi ancha kichik buladi.( 59 – 90 m
2
) [1] 
Bentonitni suvda eruvchan polielektrolitar bilan modifikatsiyalash (B+PE) 
va adsorbtsion h’ossalarni u’rganish uchun, karboksil va amin guruh’ni tutgan 
sopolimer sintezlandi va wlarga bog’lik kolloid- kimeviy xossalari aniqlandi.
 
Tomchi usulida sirt tarangligini va namlanish burchagini aniqlash asosida 
adgeziya ishi ulchandi. Moy emultsiyasini yuza maydoni bilan tasirlashish 
xarakterining uzgarishi adgeziya ishining uzgarishi bilan tu’shintiriladi. 
B+PE optimal konsentratsiyada va pH ga bog’liq barqaror sistema paydo 
bo‘ladi va ularning dispers fazalarning chegarlari kamayadi, buning natijasida 
dispersion muhitda eng katta barhorarlik paydo bo‘ladi (D= 3,0 ). 
Adsorbtsiyani amalga oshishida PE molekulasining twzilishi, uning 
tarkibidagi aktiv gruh’larning tabiyati va PE molekulasining suv muh’itidagi 
konformatsiyasiga bog’liq [ 2 ].
Makromolekulalararo tavsiflanishi natijasida bentonit wyzasiga PE ta’sirida 
strukturalarning paydo bo‘lishi aniqlandi 
.
Molekulalararo tavsiflanishlar o‘z 
navbatida funksional guruhlarning ionlanish darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Fazalar 
orasidagi 
jarayonlarni 
urganish-mineral 
dispers 
sistemalarning 
xususiyatlarini,qonunlarni aniqlashdan iborat buladi.
Polielektrolitlarining modifikator effekti (optimal doza) 10% BGS 
modifikatsiyalanichi bir necha faktorlarga bog‘liq ekanligi aniqlandi: 

---

47
a) Molekulyar massasiga; b) eritmadagi makromolekulaning konformatsion 
holatiga; s) muhitning vodorod ko‘rsatgichiga (pH); g) funksional guruhlarning 
kimyoviy xarakteriga va makromolekulaning faol darajasiga. Tabiiy minerallarni 
adsorbent sifatida sanoatda, xalq xo‘jaligida maqsadli foydalanishda suvda 
eruvchan polimerlar bilan aktivlash orqali samarador adsorbentlar olish va ularning 
adsorbsion xossalarini o’rganish katta ahamiyatga ega. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.V.V. 
Maksimova, 
İ.A.Arzanova, 
//Uzbekiston 
mintaqasidagi 
bentonitlarning fizik-kimeviy va adsorbtsiyalash xsusiyatlari Uzb.xim.jurn. 
Tashkent. 2012. №2. S. 3-7. 
2.S. Salixanova, A.A. Agzamxodjaev. Kislotnaya aktivatsiya glinistkx 
adsorbentov s ispolzovaniem mikrovolnovogo izluchuniya // Uzb. xim.-jurn., 
Tashkent, 2009. №.1 S.29-32, M.N.