Университети кимё – технология факультети

OXYTROPIS
 
ROSEA
 O’SIMLIGI FITOKIMYOVIY TAHLILI 
Sulaymonov S.A., Abdullayev S.V., Erkinboyeva D.B., Dadaxonov F.O 
Namangan davlat universiteti
 
Qаdim zаmоndаn bоshlаb insоn yovvоyi hоldа o’sаdigаn o’simliklаrdan 
turli kаsаlliklаrni dаvоlаshdа fоydаlаnib kеlаdi. 
Hоzirgi dаvrdа dоrivоr o’simliklаrni turi ko’pаyib, хаlq tibbiyoti shifоbахsh 
o’simliklаr bilаn bоyigаn. 
Oxtropys rosea
o’simligi tarkibida qanday moddalar borligini aniqlash 
uchun o’simlikning quritilgan 5 ta qismidan - ildiz, poya, barg, gul va urug’idan bir 
gramdan tortib olindi va maydalandi. Bir grammdan tortib olingan o’simlikni 
maydalangan har bir qismini 5 ta sterillangan konussimon kolbaga solib, har biriga 
10 ml 96% li etil spirti quyildi va yorliq yopishtirildi. U 24 soat mobaynida 
parvarishlandi. Hosil bo’lgan ekstraktlarni filtr qog’oz orqali alohida idishlarga 
filtrlandi, nomlari yozilgan yorliqlar yopishtirildi. So’ngra o’simlik tarkibida 
qanday fiziologik moddalar borligini aniqlash uchun ularga sifat reaksiyalari 
o’tkazildi.[1-3] 
1. Sianidin reaksiyasi. O’simlikni 5 xil spirtli ekstraktidan 5 ta probirkaga 10 
tomchidan tomizildi va har biriga magniy kukuni solindi. So’ngra konsentrlangan 
xlorid kislotadan 5-6 tomchi qo’shildi va suv hammomida 1-2 minut qizdirildi. 
Natijada o’simlikning ildizli ekstraktida Sandy Brown
(qumli jigarrang) rangli 
tiniq bo’lmagan eritma hosil bo’ldi. O’simlikning poyali ekstraktida och - yashil 
rangli eritma hosil bo’ldi, cho’kma tushmadi. Bargli ekstraktda to’q zangori rang 
hosil bo’ldi, och zangori rangli quyqalar mavjud edi. Gulli ekstraktga xlorid kislota 

---

48
qo’shilishi bilanoq pushti rangga kirdi. Suv hammomida qizdirilgandan so’ng ham 
rang o’zgarmadi. Urug’li ekstraktda tiniq bo’lmagan och-yashil rang hosil bo’ldi. 2 
soat mobaynida ekstraktlarni rangi kuzatildi ranglar o’zgarmadi. 
2. Temir (III) xlorid bilan reaksiyasi. O’simlikning 5 ta qismidan olingan 
spirtli ekstraktlardan 5 ta probirkaga 10 tomchidan olindi va unga avval bir 
tomchidan so’ng ikki tomchidan FeCl
3 
eritmasi tomizildi. Birinchi tomchini 
o’zidayoq probirkalardagi rang o’zgardi va loyqalandi, ikkinchi tomchida esa 
ranglar yanada to’qlashdi va cho’kma tusha boshladi. Ildizli ekstraktga FeCl
3
tomizilganda Olive(zaytun) rang va shunday rangli mayda cho’kmalar hosil bo’ldi. 
O’simlikni poyali qismida ham cho’kma kuzatildi, to’q- yashil rangli ekstrakt va 
cho’kmalar hosil bo’ldi. Barg qismiga ham FeCl
3 
qo’shgandan keyin ekstrakt Dark 
Olive Green (to’q yashil zaytun) rangli bo’ldi va shunday rangli mayda cho’kmalar 
kuzatildi. Gulli ekstraktga FeCl
3 
dan bir tomchi tomizgandayoq ekstrakt to’q 
zangori rangga kirdi va loyqalandi. Ikkinchi tomchi qo’shilganda rang yanada 
to’qlashdi va to’q zangori rangli mayda cho’kmalar hosil bo’ldi. Urug’li ekstraktda 
FeCl
3
qo’shilgandan keyin rang o’zgardi, ekstrakt Olive(zaytun) yoki to’q yashil 
rangga kirdi va shunday rangli mayda cho’kmalar hosil bo’ldi. 
Xulosa qilib aytganda Oxtropys rosea o’simligi tarkibida flavanoidlar 
mavjud bo’lib, o’tkazilgan sifat reaksiyalari ularni mavjudligini isbotladi.