76
БОБУРНОМЛ
т и р об д а қ о л д и . Ҳ еч ч о р а то па о л м а й
Х о ж а Яҳё ҳам хон қаб у л ига борди. Ш ай
бони йхон ў р н и д ан турм асд ан к ў р и ш и б
қ ў я қ о л д и . Б и р м у н ч а ш и к о я т о м у з сўзлар
ай тти . Х о ж а Я ҳё ж ў н а га н и д а
Шайбоний-
хон т а ъ з и м қи л и б ўрни д ан турди. Ж о-
н а л и Х о ж а А л и б о й н и н г ў г л и Р а б о т и
Х о ж ад а эди. М ирзосининг хон ҳуэурига
борганини эш итиб, у ҳам Ш айбонийхон
қ о ш и га к елди. Бу бадбахт хотин (Зуҳра-
беги) эси паст б ў л ган и д ан , эрга тегиш
ҳаваси билан ў гл и н и н г хонум онини елга
берди. Ш айбон ийхон унга зар р ач а пар-
во ҳ а м қ и л м а д и . Б а л к и ҳ а р а м а ё л и ,
чў р и-х изм атк о ри ча ҳам кўзга илм ади.
Султон Али мирзо ҳам уа и ш и г а ҳай-
рон ва саройдан хон олдига ч и қ қ а н и д а н
беҳад п у ш ай м он эди. Б а ъ з и я қ и н киш и-
л ар и в а з и я т н и англаб, мирзони олиб қоч-
моқни хаёл қ и л д и л ар .
Султон А ли мир-
зо рози бўлмади: а ж а л и етиб
тургани
учун — қутулмади. Темур Султон билан
бирга экан л и ги д а тўрт-беш кундан сўнг
уни Қулба улангида ўлдирдилар. Бу беш
к у н л и к ўлар ж он учун ёмон от билан кет-
ди. Х оти н к и ш и с ў з и г а к и р и б , ў з и н и
я х ш и к и ш и л а р саф и дан ч и қ ар д и . Мун-
доқ к и ш и н и н г воқеасини бундан ортиқ
ёзиб бўлмас. Бу й ў с и н л и к ш ар м ан д ал и
ҳ а р а к а т л а р н и б у н д а н о р т и қ э ш и т и б
бўлмас.
С ул то н А л и м и р з о н и ў л д и р г а н д а н
сўнг Ж о н а л и н и ҳам м ир зо си ни нг қоши-
га юборди.
Ш айбонийхон Х о ж а Яҳёдян
хавотир-
да эди. Ш у н и н г учун уни и к к и ўғли:
Х о ж а М у ҳ ам м ад З а к а р и ё ва Х о ж а Бо-
қ и й б и л а н Х уросон том о нга ж ў н а т д и .
К ей и н и д ан бир неча ўзбак бориб, ҳазра-
ти Х о ж а Я ҳ ё н и и к к и ёш ў г л и б и л а н
Х о ж а К ордзан атроф ида ш аҳ и д қилди-
лар. Ш айбонийхон:
Х о ж ан и ўлдириш -
га мен буйруқ берм аганм ан, буни Қан-
барбий билан К ўп ак б и й қ и л д и л а р , дер
экан . Б у гапи ундан ёмонроқ. „У зри гу-
ноҳидан баттар" деган м ақол бор. Шун-
дай и ш л а р н и беклар ўз ботни билан хо-
н и д ан ва п о д ш о ҳ и д а н р у х с а т с и з қ и л а
б о ш л а с а , у н д а х о н л и г и ю п о д ш о ҳ л и г и
қ аерда қолди?!
С а м а р қ а н д н и ў з б а к о л гач , К еш д ан
Ҳ и со р са р и й ў л г а т у ш д и к . М уҳ ам м ад
Мазид тархон б о ш ли қ С ам ар қ анд бекла-
ри к ў ч ва а ҳ л и а ё л л а р и б и л а н б и р га
ж ў н а д и л а р . Ч а ғо н и ён н и н г Ч и л т у яйло-
ви га ту ш г ан д а М уҳам м ад
М азид тархон
б о ш л и қ С а м а р қ а н д б е к л а р и а й р и л и б ,
бориб Х и ср ав ш о ҳ га н а в к а р бўлдилар.
Б и з ш а ҳ а р ва в и л о я т д а н м а ҳ р у м ,
борар-тураримиз ном аъ лум эди. Хисрав-
ш оҳ б изнинг хонадонга ни сбатан қанча-
л и к ҳ у р м а т с и з л и к л а р қ и л г а н бўлм асин,
чора тополм ай, я аруратдан ун и н г вило-
я т и ичи бил ан ги н а ўтд и к . Қ оратегин ва
Олой б илан ўтиб, к и ч и к хон тоғам Ола-
ч ахонга б ор сак м и к ан деб ҳам хяёл қил-
ган эдим, бу м уяссар бўлмади. Камруд
билан ю қ о рига юриб, Сири тоқ довони-
дан о ш м о қ ч и бўлдик, Н аван док тумани-
га е т г а н д а Х и с р а в ш о ҳ н и н г н а в к а р и
т ў қ қ и з от ва т ў қ қ и з парча —
мато кел-
т и р д и . К а м р у д д а р а с и г а е т г а н и м и з д а ,
Ш ер ал и т а н қ ў р и қ ч и қочиб Х и с р а в ш о ҳ
қогаига кетди. Тонгласи Қўчбек биздан
айрилиб, Ҳисорга кетди. Камруд дараси-
га кириб ю қори томонга қ араб кетд ик.
Тор ва учма йўллярда, баланд ва ти к до-
вонларда кў п от ва туя қолди. Уч-тўрт
м анзи л қўниб, Сири тоқ довонига етдик.
Довонмисан — довон! Ҳеч қачон бундай
баланд ва учм а й ў л л ар б илан ю рм аган
эдик. Кўп т аш в и ш ва м а ш а қ қ а т л а р би-
лан х атарли тор ва учм алардан ўтиб, юз
азобу м а ш а қ қ а т билан ҳ ал о катл и баланд-
л и к л ар ,
тор довонлардан ошиб, Фон ту-
манига к ел д и к . Фон т о гл арин инг ораси-
да бир кат т а к ў л бор, унинг м уҳити —
с а т ҳ и т а х м и н а н бир ш а р ъ и й к е л а д и ,
аж аб кўлдир; ғаройиботдан холи эмас.
И б р о ҳ и м та р х о н Ш ер оз қ ў р ғ о н и н и
беркитиб ў т и р и п т и , Ё р я й л о қ қургонла-
рида ҳам Х ож а Дийдорда бўлган Қанбар
А ли ва Абулқосим кўҳбур ўзбак Самар-
қан дн и олганда Х о ж а Дийдорда тура ол-
май, Ё р я й л о қ қ а келиб, Ё р я й л о қ ва паст-
к и қ ў р ғо н лар н и беркитиб утирибдилар,
деган хабар келди. Фонни унг қўлда қўйиб
Кагптуд сари ю рдик. Фон ҳ укм дори ка-
раму саховат, х и зм атко р л и гу од ам и й л и к
билан м а ш ҳ у р ва т а н и қ л и эди.
Султон
М а с ъ у д м и р з о , С у л т о н Ҳ у с а й н м и р з о
Ҳисор устига келганда иниси Б ойсунқур
м и р зо га — С а м а р қ а н д г а бу йў л билан
бориб эди. Ф он беги е т м и ш -сак с о н от
то р т и қ қ и л д и . Б о ш қ а м у л о з а м а т л а р н и
ҳам уш бу й ў с и н л и к қ и л д и . М енга бир
www.ziyouz.com kutubxonasi
БОБУ РНОМЛ
77
ноч о р р о қ от юбориб, узи к е л м а д и . Са-
ховат билан м а ш ҳ у р бўлган эл
бизга кел-
ганда хасис бўлади. М урувват билан дон-
ғи ч и қ қ а н эл н и н г м уруввати у н у ти лади .
С аховат ва к ар ам б илан т а н и қ л и ва маш-
ҳур бўлган Х иср авш о ҳ Б ад иуззам он мир-
зога қ ан д а й м у л о зам ат л ар қ и л га н и юқо-
рида қ ай д этилди.
Я на Б о қ и тар х о н га ва ўзга бекларга
роса кў п о д а м га р ч и л и к , т о р т и қ л ар қил-
ган эди. И к к и навбат ун и н г ви ло я ти ор-
қ а л и ў т и ш и м и зг а тўғри келди. Б и з н и н г
х о н а д о н и м и з а ҳ л и у ё қ д а т у р с и н , энг
паст н а в к а р л а р и м и з г а қ и л г а н одамгар-
ч и л и к н и ҳам бизга қ и л м ад и , бизни ҳатто
н а в к а р и м и з ч а к у зга илм ади.
Do'stlaringiz bilan baham: 
