Dilnavoz Yusupova

 
Uchinchidan,
istiqlol davri adabiyoti odamga ishchi kuchi, ishlab chiqaruvchi, 
mehnatkash sifatida yondashish tarzidan qutuldi. Milliy adabiyot millat vakillarining 
mehnatinigina emas, balki ularning shaxsiyatiga daxldor jihatlar: ruhiyati, hissiyoti, 
ko‗nglini tasvirlashga kirishdi. Bu adabiyot uchun insonning o‗zi asosiy qadriyatga aylana 
boshladi. Shu tariqa milliy adabiyotning qahramonlari jug‗rofiyasi kengaydi. Odam biror 
ijtimoiy qatlamning vakili tarzida emas, murakkab va anglash mushkul inson sifatida 
badiiy tadqiq etiladigan bo‗ldi.
To‘rtinchidan,
mustaqillik davri o‗zbek adabiyoti biror ijtimoiy tuzumning afzalligini 
ko‗rsatish, siyosiy tizimlarni takomillashtirishga emas, alohida inson shaxsining 
ma‘naviyatini mukammallashtirishga yo‗naltirildi. Bu hol badiiy qahramonlarni turli 
rakurslardan turib eng ichkin va yashirin jihatlarigacha tadqiq etish imkoniyatini berdi. 
Shu sababdan ham istiqlol davri adabiyoti «aholisi» sezilarli darajada nozik, ingichka, 

---

403 
o‗ziga xos, betakror bo‗lib bormoqda. Bu davr adabiyotida tipik obrazlarni emas, badiiy 
tiplarni tasvirlashga ko‗proq intilinayotganining sababi ham shunda. Shu yo‗sin bu davr 
adabiyoti ommani ko‗rsatishga emas, shaxsni tadqiq etishga yo‗naltirildi.
Beshinchidan,
bu adabiyot inson, insonlararo munosabatlar g‗oyat murakkab, chigal 
va izohlash mushkul ekanligini chuqur anglagan, ularni butun murakkabliklari bilan aks 
ettirishga harakat qilayotgan adabiyotdir. Sho‗rolar zamonida har bir adabiy 
qahramonning xatti-harakati ijtimoiy jihatdan asoslangan, iqtisodiyot qonunlaridan kelib 
chiqadigan bo‗lishi shart deb qaralardi. Natijada asarlar sxematik talablarga 
bo‗ysundirilardi. Holbuki, bir odamning xatti-harakatlari sababini adiblar tugul o‗sha 
kishining o‗zi ham to‗la tushuntirib bera olmaydi. Ana shu holatning milliy badiiyatimizga 
ko‗chganligi insonga sirli xilqat tarzida yondashish, uning taqdiridagi chigalliklarni 
tushunishga intilishni keltirib chiqarmoqda. Shu tariqa adabiyotdagi odam hayotdagi 
odamga qaraganda chuqurroq, murakkabroq, o‗ychilroq bo‗lib bormoqda.