Dilnavoz Yusupova

ramali musaddasi 
mahzuf 
vazni (ruknlari va taqti‘i:
foilotun foilotun foilun
– V – – – V – – – V –) 
vaznida yozilgan.
11.10. Alisher Navoiyning ilmiy va nasriy merosi 

---

250 

Adabiyotshunoslik va tilshunoslikka doir asarlari 
Alisher Navoiy adabiyotshunoslikka doir uch asar yaratgan bo‗lib, uning 
«Mufradot» yoki «Risolayi muammo»
asari hijriy 890-, milodiy 1485-yili fors-tojik 
tilida yaratilgan. Risola muammo janrini yechish qonun-qoidalariga bag‗ishlangan.
Ma‘lumki, muammo arabcha «ko‗r qilingan», «yashiringan» ma‘nolarini bildiruvchi 
va bir, ba‘zan esa ikki baytdan iborat mustaqil she‘r turidir. Muammoda biror ism yoki 
narsa-buyum nomi berkitiladi. Bunda arab yozuvidagi harflarni turlicha o‗zgartirish yo‗li 
bilan yashiringan so‗zlar topiladi. Muammo 2 xil ma‘no asosiga quriladi: tashqi 
(chalg‗ituvchi) ma‘no va ichki (asosiy) ma‘no.
Asarda 3 amal, 15 qism va 48 ta uslub qoidalari va ular bilan bog‗liq holda 121 ta 
muammo, uni yechish usullari ko‗rsatib beriladi. Risolada muammoning turli uslub 
qoidalari ixcham va tushunarli tilda bayon qilib berilganligi uchun asar o‗z davrida va 
undan keyin ham keng shuhrat qozondi.
Alisher Navoiyning adabiyotshunos olim sifatidagi faoliyatini ko‗rsatib beruvchi 
yana bir asar 
«Majolis un-nafois»
tazkirasidir. Navoiy tazkirani 1491 – 1498-yillar 
davomida yaratadi. Tazkirada XV asrda yashab faoliyat yuritgan 459 shoir haqida 
ma‘lumot keltirilgan. Tazkiradagi shoirlar majlis, ya‘ni qismlarga quyidagicha 
taqsimlangan: 1-majlisda 46 ta, 2-majlisda 91 ta, 3-majlisda 175 ta, 4-majlisda 72 ta, 5-
majlisda 21 ta, 6-majlisda 31 ta, 7-majlisda 22 ta temuriy va 8-majlisda Husayn Boyqaro 
bilan bog‗liq ma‘lumotlar keltirilgan.
Hazrat Navoiy o‗z tazkirasini «tabarruk qilmoq uchun» shayxlardan Xoja Qosim 
Anvor zikri bilan boshlaydi.
Alisher Navoiyning