Geografiyasi

O’zbekiston Respublikasi er fondining erlar toifalari bo’yicha taqsimlanishi 
 
t/r 
Er fondining toifalari 
Jami 
maydon 
Shundan sug’oriladigan 
erlar 
Ming 
(ga) 
Jami erga 
nisbatan (%) 
Ming 
(ga) 
Jami erga
nisbatan 
(%) 
1 
Qishloq xo’jaligiga mo’ljallangan 
erlar 
21453,2 
48,31 
4217,7 
9,5 
2 
Aholi punktlarining erlari 
220,4 
0,50 
48,3 
0,1 
3 
Sanoat, transport, aloqa, mudofaa 
va boshqa maqsadlarga 
mo’ljallangan erlar 
1995,8 
4,49 
12,0 
0,03 
4 
Tabiatni muhofaza qilish, 
sog’lomlashtirish, rekreatsiya 
maqsadlariga mo’ljallangan erlar 
75,9 
0,17 
0,6 
0,001 
5 
Tarixiy-madaniy ahamiyatga 
molik erlar 
1,1 
0,002 
0 
0 
6 
O’rmon fondi erlari 
9462,3 
21,31 
30,7 
0,07 
7 
Suv fondi erlari 
821,1 
1,85 
4,6 
0,01 
8 
Zahira erlar 
10380,5 
23,37 
1,8 
0,004 
Jami erlar: 
44410,3 
100 
4315,7 
9,72 
O’zbekiston hozirda jahonda sug’orma dehqonchilik markazlaridan biri 
hisoblanadi. Sug’oriladigan erlarning umumiy maydoni salkam 4,3 mln. gektarni 
tashkil etib, uning asosiy qismi tuproq-suv sharoiti nisbatan qulay bo’lgan vodiy va 
vohalarda joylashgan. Farg’ona, Zarafshon vodiylari, Surxondaryo, Qashqadaryo, 
Xorazm vohalari shular jumlasidandir. 1960 yillardan so’ng sug’oriladigan erlar 
maydoni ikki martadan ziyod ko’paydi. O’sish asosan Mirzacho’l, Qarshi cho’li, 
Ellikqal’a massivi hisobiga ta’minlangan. 
Qishloq xo’jaligi ahamiyatiga ega bo’lgan erlar deb qishloq xo’jaligi 
ehtiyojlariga ajratilgan, shuningdek shu maqsadlarda hududiy rejalashtirishga 
muvofiq belgilangan er maydonlariga aytiladi. 
Bo’z erlarga ilgari haydalmagan ammo bir yildan ortiqroq muddat qishloq 
xo’jaligi 
mahsulotlarini 
etishtirish 
uchun 
turli 
urug’larni 
ekishda 
foydalanilmaydigan er maydonlari kiradi. 
Ko’p yillik daraxtzorlarga – bog’lar, uzumzorlar, tutzorlar, bodomzorlar, 
anorzorlar, anjirzorlar kiradi. 
Yaylovlar – qishloq xo’jalik mulkining barqaror bo’lmagan vaqtinchalik 
ko’rinishidir. Shu sababli qishloq xo’jaligi ekinlari uchun yaroqli bo’lgan bo’z erlar 
maydonlarini asta-sekin haydaladigan erlarga aylantirish, bunga yaroqsizlaridan 
pichanzorlar va yaylovlar sifatida foydalanish qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini 
tashkil etishda muhim vazifalardan hisoblanadi. 
Chorvachilik uchun tabiiy ozuqa bazasi bo’lgan pichanzorlar va yaylovlar 

---

29 
ham qishloq xo’jaligida mulk sifatida katta ahamiyatga ega. Bu maydonlar 
maysazorlar, tabiiy o’simliklar bilan qoplangan bo’lib, pichan olish yoki chorvani 
o’tlatish uchun mo’ljallangan. 
Pichanzorlar va yaylovlar suvli, suvsiz, xo’jalik holatiga ko’ra sof, butazor, 
yosh daraxtzor bilan qoplangan, adirli va boshqa turlarga bo’linadi. 
Boshqa qishloq xo’jaligi mahsulotlariga qiyoslaganda 1 ga. haydaladigan 
erdan olingan mahsulot hosili eng yuksak ko’rsatkich hisoblanadi. Ana shundan 
kelib chiqib, er maydonlaridan imkon qadar samarali foydalanish, uning 
o’lchamlarini kamaytirmay, iloji bo’lsa kengaytirib borish kerak. 
O’zbekistonda qishloq xo’jaligi erlarini qishloq xo’jaligi uchun zarur 
bo’lmagan toifaga o’tkazish istisno holatlarda Respublika Er kodeksida belgilangan 
qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi. 
Qishloqda bozor munosabatlarini rivojlantirish, dehqonda erning egasi 
ekanligi tuyg’usini qayta tiklash - meros qoldirish huquqi asosida erni abadiy 
foydalanishga berish orqali amalga oshirish mumkin. Eng muhimi, qishloq xo’jaligi 
yuritishning shunday mexanizmini yaratish kerakki, bu har bir daqiqada o’z 
mehnatining samaradorligidan mustaqil bahramand bo’lish imkoniyatini bersin. Ana 
shundagina dehqon o’zini haqiqatan ham erni chinakam egasi deb biladi. Bular 
mustaqillik yillarida olib borilgan er islohotining asosini tashkil etadi.