I LL в 0 ‘ L i м milliy iqtisodiyot (makroiqtisodiyot)ning amal qilish V a rivojlanish qonuniyatlari

Qo‘shilgan qiymat 
— bu korxona tomonidan ishlab 
chiqarilgan mahsulot qiymatidan mol yetkazib beruvchilardan 
sotib olingan va iste'mol qilingan xomashyo va materiallar, 
yonilg'i-moylash materiallari, energiya va boshqa inventarlar 
qiymati chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismining bozor 
qiymati.
Boshqacha aytganda, qo'shilgan qiymat - bu korxona yalpi 
mahsulotidan yoki ishlab chiqargan mahsulotining bozor 
narxidan (amortizatsiya ajratmasidan tashqari) joriy moddiy 
xarajatlar chiqarib tashlangan miqdoriga teng.
YalM yopdamida milliy iqtisodiyotda tovar va xizmatlap 
ishlab chiqarish yillik hajmini hisoblashga harakat qilinadi.
YalM yil davomida ishlab chiqarilgan barcha pirovard 
tovarlap va xizmat laming bozor narxidagi summasi bo'lganligi 
uchun tovarning o'zi, uning nafliligi ko'paymagan holda 
narxlar oshishi cvaziga lining hajmi oshib ketishi mumkin. 
Narx ishlab chiqarish umumiy hajmining hap xil elementlarini 
yagona umumiy asosga keltirishning eng keng tarqalgan 
ko'rsatkichi sifatida foydalaniladi. Shuning uchun yalpi milliy 
mahsulotga baho berishda nominal va real milliy mahsulot 
hisobga olinadi. Joriy bozor narxlarida hisoblangan milliy 
mahsulot 
nominal 
milliy 
mahsulot, 
o'zgarmas, 
qiyosiy 
narxlarda hisoblangan milliy mahsulot esa 
real milliy mahsulot
deb yuritiladi. Har xil yillarda ishlab chiqarilgan YalM 
qiymatini faqat narx o'zgarmagan taqdirda o'zaro taqqoslash
421
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mumkin 
bo'ladi. 
Bundan 
tashqari 
narx darajasi 
bi/ga 
iqtisodiyotda 
inflyatsiya (narx darajasining o'sishi) yoki 
deflyatsiya (narx darajasining kamayishi) o'rin tutganligini va 
uning miqyosi qandayligini bilish imkonini beradi.
Narx darajasi indeks shnklida ifodalanadi. 
Narx indeksi
joriy yildagi ma'lum guruh lovaplap va xizmatlap to'plarm 
narxlapi summasini, xuddi shunday tovarlar va xizmatlar 
miqdorining bazis davrdagi narxlari summasiga taqqoslasii 
orqali hisoblanadi. Taqqoslashning boshlang'ich davri «bazis 
vil» deyiladi. Agar aytilganlarni formula shakliga keltirsak. u 
quyidagi ko'nnbim i oladi: