Ayupova M. Yu

Nutqiy taqlidni faollashtirish 
Nutqsiz bolalar bilan olib boriluvchi logopedik ishda kattalar so’ziga taqlid qilish ehtiyojini 
tug’dirish mas’uliyatli vazifa hisoblanadi. Taqlidiy nutqiy reaksiyalar har qanday tovush 
komplekslarida ifodalanishi mumkin. Shu sababli logoped shunday bir sharoitni yaratishi zarurki, 
bunda bolada aynan bir tovush birikmasini talaffuz qilish (takrorlash) istagi paydo bo’lishi lozim. 
Chunonchi, logoped iltimosiga ko’ra bola hayvonlar va qushlar ovoziga taqlid qiladi: «mo’-mo’», «ku-
ku», «chi-chi» va hokazo. 
Nutq rivojlanishining bu davrida bolalar o’yinchoqlarni, tanish predmetlarni, harakatlarni, o’z 
istaklari va munosabatlarini o’zlariga qulay tovush shaklida nomlashlari mumkin. 
Bu davrdan «sakrab o’tib ketishga» urinish noto’g’ri bo’lardi. Biroq bolalarning avtonom nutqini 
kengaytirish shart emas. Dastlabki imkoniyatdayoq so’z kombinatsiyalariga o’tish muhim. Bunda 
bolada hech bo’lmaganda so’zlarning ayrim qismlarini taqlid bo’yicha amalga oshirish zarur. 
Bolalar nutqini faollashtirish yoki nutqiy taqlidni hosil qilish bolaning amaliy faoliyati o’yin, 
ko’rgazmali vaziyat bilan uzviy bog’liq bo’lishi lozim. Bunga turli xil, ammo zaruriy shart sharoitlarda 
erishiladi: bola bilan hissiy aloqaga kirishishda, nutqni tushunishning ma’lum darajasida, diqqat 
turg’unligida, taqlid motivatsiyasining mavjudligida ko’p narsa o’yinlarning qanchalik qiziqarli tashkil 
qilinishiga, gapirmaydigan bolalarning ijobiy hissiyotlariga qanchalik chuqur ta’sir etishga, 
logopedning qay darajada ijodkorligiga bog’liqdir. 
Taqlidiy nutqiy faoliyatni faollishtirishda kerakli natijaga erishish uchun taqlidni rivojlantirishni 
umuman olganda «Men kabi bajar» dan boshlash kerak. Bolalarni predmet bilan bajariluvchi 
harakatlarga, qo’l, oyoq, bosh harakatlariga taqlid qilishga o’rgatish lozim. Logoped o’zi va 
bolalarning xatti-harakatlarini so’zlar bilan, agar iloji bo’lsa she’riy shaklda to’ldirib turadi.
Qo’l panjalari harakatlariga taqlid qilishni rivojlantirishga ayniqsa jiddiy yondashish tavsiya 
etiladi(mayda qo’l motorikasi rivojlantirilmaydi, balki qo’l harakatlariga taqlid rivojlantiriladi).

---