Ayupova M. Yu

Ўқиш ва ёзувнинг бузилиши
. 
Афферент мотор афазияда ўқиш ва 
ёзув бузилишининг даражаси, артикуляцион аппарат апраксияси 
оғирлигига боғлиқ. Бутун артикуляцион аппаратнинг қўпол апракциясида 
ўқиш ва ёзув бирмунча қўпол бузилади. Ўқиш ва ёзувнинг тикланиши уни 
бартараф этиш билан бир вақтда олиб борилади. Ички ўқишнинг 
тикланиши ёзма нутқнинг тикланишидан илгарилаб кетиши мумкин. 
Диктовка остида сўзларни ёзишда, предметларни ёзма номлашда, ёзма 
мулоқотга уринишда барча артикуляцион қийинчиликлар ўз аксини 
кўрсатади, яъни кўпгина литерал параграфиялар пайдо бўлади. Улар унли 
ва ундош фонемалар аралашувини (ўрни ва артикуляцияси бўйича яқин) 
акс эттиради, ундошлар (сонорлар) тушириб қолдирилади. 
Афферент мотор афазиянинг иккинчи вариантида беморлар сўзда 
ҳарф тартибини қийинчилик билан сақлайдилар, уларни ойнали акс 
эттирадилар (ойна-найо, даво-вода), унлиларни тушириб қолдирадилар 
ёки аввал барча ундошларни ёзадилар, сўнг унлиларни ёзадилар, чунки 
уларда қоидага кўра, сўзда шу товушнинг борлиги ҳақидаги тасаввурлар 
сақланган бўлади, масалан, ё ҳарфини «ҳаёт» сўзида ташлаб кетиб, «т» 
товуши устига бемор икки нуқта қўяди. 

---

Айрим ҳолларда, қўпол афферент мотор афазияда, оғзаки нутқнинг 
бутунлай йўқлиги ва ёзма нутқнинг маълум миқдорда сақланганлиги 
ўртасида диссоциация кузатилади. Бу ҳолда ёзма нутқ атрофдагилар 
билан мулоқот воситаси бўлиб хизмат қилади. Ёзма нутқнинг бундай 
сақланганлиги, асосан апраксиянинг фақат ҳалқум ва ҳиқилдоқда 
мавжудлиги билан тушунтирилади. (Н.И.Жинкин, 1958). 
Ўқиш ва ёзувнинг тикланишига қараб литерал параграфиялар сони 
қисқаради. 
Афферент мотор афазиянинг иккинчи варианти, чап ярим шарнинг 
тепа бўлимлари зарарланганида, яширин чапақайликка эга кишилар учун 
характерлидир.