|
A gressiv hulq
inson organizmidagi yuqori ichki zo'riqishni shu orqali
pasaytirishga harakat
qiluvchi beixtiyor paydo bo'luvchi usullardan biridir.
A gressiya yoki ja xl u zoq davom etishi mumkin va bu jarohatlanuvchini o'ziga
ham da atrofdagilarga halaqit qilishi mumkin.
Asosiy belgilari:
•
asabiylashish, norozilik, nafrat (istalgan, xattoki ahamiyatsiz sababga
ham);
•
atrofdagilami qo'l bilan yoki biror bir predm et bilan urish;
•
haqoratlash;
•
muskul zo'riqishi;
•
qon bosimini oshishi.
Ushbu vaziyatda:
1. Atrofdagilar sonini kamaytirish;
2. Jarohatlanuvchiga ichidagi "olov"ni chiqarib yuborishga
imkon
bering
(masalan,
gapirib
yoki
yostiqni
urib
chiqazishga);
3. Unga yuqori zo'riqishli ishni topshiring;
4.
Do'stonalikni
namoyon
qiling.
Jarohatlanuvchini
m a'qullamasangizda, uning o'zini ayblamang, xatti harakatlari
borasida fikr bildiring. Aks holda agressiv hulq sizga qaratiladi.
“O'zi qanday odamsan" deyish mumkin emas. "Seni juda qattiq
jaxling chiqmoqda, hamma yoqni bo'zib
tashlagin kelyapti. Kel ushbu vaziyatdan chiqish yo'lini birga topishga urinib
ko'ramiz";
5.
Sharoitni kulgili izohlar va harakatlar bilan yumshatishga harakat qiling;
6.
Inson g'azablanayotganda unga yordam berilmasa salbiy oqibatlarga olib
kelishi mumkin: o'z
xatti harakatlarini nazorat qilishning pasayishi
tufayli inson o'ylam ay qilgan qilmishlari orqali o'ziga va atrofdagilarga
zarar yetkazishi mumkin.
Qo'rquv.
Bola tunda dahshatli tush ko'rganidan uyg'onib ketadi. U krovat
tagida yashovchi
maxluqlardan qo'rqqani kabi, bir kun vtomobil halokatiga
uchragan kishi, yana m lga o'tirolmaydi. Zilzilani boshidan o'tqazgan inson omon
qolgan kvrtirasiga qaytishdan bosh tortadi. Zo'rlikka duchor bo'lganlar esa, o'z
pod'ezdiga kirishga o'zlarini qiyinlik bilan majburlaydilar. Bulaming barchasini
sababi qo'rquvdir.
Qo'rquvning asosiy belgilariga quyidagilar kiradi:
12
•
m uskullaming zo'riqishi (asosan yuzning);
•
kuchli yurak urishi;
•
yuzaki nafas olish;
•
o'z xulqi ustidan nazoratning pasayishi.
Vahima qo'rquv qochishga undashi, karaxtlikka yoki aksincha qo'zg'alishga,
agressiv xulqqa olib kelishi mumkin. Bunda inson nima qilayotganini, atrofda
nima bo'layotganini anglamaydi.
Bunday vaziyatda:
1.
Jarohatlanuvchining qo'lini bilagingizga qo'ying, u sizning tinch
pulsingizni sezsin. Bu unga signaldek boradi: "Men hozir yoningdaman,
sen yolg'iz emassan!".
2.
Chuqur va bir tekis nafas oling. Jarohatlanuvchini siz bilan bir ritmda
nafas olishga undang.
3.
Jarohatlanuvchi
gapirsa
uni
tinglang,
unga
qiziqayotganingizni,
tushunayotganingizni, hamdardligingizni namoyon qiling.
4.
Jarohatlanuvchi tanasidagi zo'raygan muskullarni yengil massaj qiling.
Nerv titrog'i.
E.V. dan keyin boshqarib bo'lmaydigan nerv titrog'i paydo
bo'ladi(inson o'z hohishi bilan ushbu reaksiyani to'xtata olmaydi). Organizm
zo'riqishni shunday chiqazib tashlaydi.
Agar bu reaksiya to'xtatib qo'yilsa, zo'riqish tana ichida qolib ketadi va
mushakda og'riqlar paydo bo'la boshlaydi, keyinchalik esa gipertoniya, yazva kabi
jiddiy kasalliklami rivojlantiradi.
Ushbu holatning asosiy belgilari:
•
titroq to'satdan insidentdan keyin birdan yoki bir qancha vaqtdan so'ng
boshlanadi;
•
butun tanada yoki uning alohida qismida kuchli qaltirash paydo bo'ladi
(inson
qo'lida mayda predmetlarni
ushlab turolmaydi,
sigaretni
yoqolmaydi);
•
reaksiya yetarlicha uzoq davom etadi (bir necha
soatgacha);
•
keyin inson kuchli charchoqni sezadi va dam
olishga muhtoj bo'ladi.
Ushbu vaziyatda:
1.
Titroqni kuchaytirish kerak.
2.
Jarohatlanuvchini yelkasidan ushlab, 10 15
sekund davomida shiddat bilan silqiting.
3.
gapirishda davom eting, aks holda u sizning harakatlaringizni
tashlanish sifatida qabul qiladi.
13
4.
Reaksiya tugaganidan keyin dam olishga imkon bering.
5.
M umkin emas:
•
jarohatlanuvchini quchoqlash yoki o'zingizga bosish;
•
jarohatlanuvchini issiq narsa bilan o'rash;
•
jarohatlantiriuvchini tinchlantirish, o'zini qo'lga olishini aytish.
Yig'i.
Qachon inson yig'lasa, uning ichidan tinchlantiruvchi kuchga ega
m oddalar chiqa boshlaydi. Bunday
vaziyatda yoningda qayg'uni bo'lishishga
kim dir bo'lgani yaxshi.
U shbu holatning asosiy belgilari:
•
inson yig'layapti yoki yig'lashga tayyor holatda;
•
lablari qim irlaydi;
•
tushkunlik holati kuzatiladi;
•
isterikadan farqli qo'zg'alish belgilari yo'q.
Agar inson ko'z yoshini ushlab tursa, yengillik bo'lmaydi. Vaziyat cho'zilib
ketsa, ichki zo'riqish jism oniy va psixik zo'riqishga zarar yetkazishi mumkin.
Bunda:
1.
Jarohatlanuvchini bir o'zini qoldirmang.
2.
Jarohatlanuvchi bilan jism oniy kontakt o'mating (qo'lini ushlang,
qo'lingizni yelkasiga yoki beliga qo'ying, boshini silang). U siz yonida
ekaningizni his qilsin.
3.
"Faol tinglash" usulini qo'llang(bu unga qayg'usini chiqarib tashlashiga
yordam beradi): "ha",
"hmm", so'zlarini ayting, boshingiz bilan
m a'qullang; jarohatlanuvchi o'z hissiyotlarini bildirgan ayrim gaplarini
takrorlang; o'z hissiyotlaringiz va uning hissiyotlari haqida gapiring.
4.
Uni tinchlantirishga urinmang.
5.
Savollar, maslahatlar bermang. Faqat eshiting.
Isterika.
Isterik tutqanoq bir necha minut yoki bir necha soat davom etadi.
Asosiy belgilari:
•
onglilik saqlanib qoladi;
•
ortiqcha qo'zg'alish, ko'p harakatlar, sahnalashtirilgan harakatlar;
•
nutq em otsional boy, tez;
•
baqirishlar, arillashlar.
U shbu vaziyatda:
1.
Tom oshabinlami yo'qotib, tinch sharoitni yaratish. Jarohatlanuvchi bilan
holi qoling, agar bu sizga xavfli bo'lmasa.
14
2.
Kutilmaganda xayratlanuvchi harakatni am alga oshiring (yuziga urish,
suv sepish, baland ovoz bilan predmetni tashlash, birdan baqirish
mumkin).
3.
Jarohatlanuvchi bilan qisqa frazalarda, ishonch tonida gapiring ("Suvni
ich", "Yuzingni yuvib ol").
4.
Isterikadan keyin kuchsizlik boshlanadi. Jarohatlanuvchini uxlashga
yotqizing. Mutaxassis kelgunicha uni holatini kuzating.
5.
Jarohatlanuvchini hohishini bajarmang.
Do'stlaringiz bilan baham: |
